موسسه اطلاعات مرغداری - نیوکاسل (Newcaslle )

نیوکاسل (Newcaslle ) این بیماری مخصوص پرندگان، ماکیان، بوقلمون، قناری، طوطی، مرغابی آناکرکا (وحشی) است ولی در پستانداران منجمله انسان نیز نوعی از آن گزارش شده است. پرندگان آبزی تنها بصورت ناقل (بدون علائم کلینیکی) به نیوکاسل مبتلا میشوند. حدت بیماری در درجه اول برای ماکیان و در درجة دوم برای بوقلمون است. ویروس نیوکاسل عامل بیماری نیوکاسل پارامیکسوویروس تیپ ۱ از خانواده پارامیکسوویریده، به اندازة ۶۰۰-۱۸۰ میلی میکرون ، واجد RNA و غشاء لیپوپروتئینی است و فعالیتهای همولیتیکی، نورآمینیدازی، هماگلوتینین و خنثی شدن ویروس تماماً بوسیلة غشاء لیپوپروتئینی است. پارامیکسوویروس ۱ تنها سروتیپ بیماریزای شناخته شده از نه سروتیپ پارامیکسوویروس پرندگان است.

این ویروس دارای اشکال متفاوتی از رشته ای تا کروی است و سطح آن را رشته هائی به طول ۸ نانومتر پوشانیده است. براساس حدت ویروس (زمان کشتن جنین در تزریق حفره آلانتوئیک یا زمان کشتن جوجه در تزریق داخل مغزی) سه دسته ویروس نیوکاسل وجود دارد: ۱- سویه های Velogenic : سویه بسیار حادی که در عرض کمتر از ۶۰ ساعت جنین را میکشد. ۲- سویه های Mesogenic : سویه نسبتاً حاد که در عرض ۹۰-۶۰ ساعت جنین را میکشد. ۳- سویه های Lenthogenic : سویه کم حدت که در عرض بیشتر از ۹۰ ساعت جنین را میکشد. خواص ویروس الف ) هماگلوتیناسیون ویروس نیوکاسل گلبول های قرمز تمام پرندگان و انسان را جذب میکند ولی گلبولهای قرمز گاو و گوسفند، بز، اسب و خوک را جمع نمیکند. برای هماگلوتیناسیون در آزمایشگاه بطور روتین از گلبولهای قرمز ماکیان (مرغ و خروس) استفاده میکنند. به دو علت زیر حتماً نتیجة آزمایش را ۳۰ دقیقه بعد از شروع آزمایش باید خواند: ۱٫ خاصیت جمع کنندگی ویروس توسط آنزیم نورآمینیداز مترشحه از ویروس از بین میرود. ۲٫ بعد از هماگلوتیناسیون به خاطر سازش غشاء ویروس با غشاء گلبول قرمز RBC لیزه میشود. ب ) پادتن های خنثی کننده پادتن های خنثی کننده ربطی به آنتی ژنهای ویروسی ندارند بلکه هر چقدر قدرت تزاید ویروس در بافتهای بدن افزایش یابد قدرت تولید پادتن توسط ویروس زیاد است. ویروس قدرت زیادی در تولید انترفرون دارد ولی انترفرون بر ویروس نیوکاسل اثر ندارد. ج ) مقاومت ویروس ویروس نیوکاسل مقاومت نسبتاً زیادی دارد و در ۱۰۰ درجة سانتیگراد بمدت ۱ دقیقه و در ۳۷ درجة سانتیگراد برای ساعتها ، در ۲۰ درجة سانتیگراد برای ماهها و در ۸ درجة سانتیگراد برای سالها زنده میماند. بستر آلوده تا ۲ ماه و لاشه آلوده (اگر اتولیز نکند و گند نزند = شرایط مناسب) ۱۲ ماه ویروس را نگه میدارند. مقاومت ویروس در محیط خارج بستگی به محیط دارد مثلاً مدفوع بستر ، ترشحات بزاق ، مواد پروتئینی اطراف ویروس در افزایش مقاومت ویروس نقش دارند. مواد پروتئینی با جلوگیری از رسیدن ماده ضدعفونی به ویروس و نیز با تجزیه و بی اثر کردن ماده ضدعفونی موجب حفاظت ویروس میشوند. ویروس در سرما و رطوبت بالا بهتر حفظ میشود . کشت ویروس نیوکاسل تمام ویروسهای نیوکاسل در حفرة آلانتوئیک تکثیر پیدا می کنند . فقط ویروسهای حاد و بیماریزا در کشت بافت رشد می کنند که اولین علامت رشد آن Hemabsorbtion است . قدرت تزاید ویروس نیوکاسل در تخم مرغ جنین دار سویه های Velogenic و Lenthogenic بعلت حدت کمتر و قدرت تزاید کمتر در جنین حاوی پادتن از بین میرود و ویروس را نمی شود از این تخم مرغ جدا کرد . بیماریزایی براساس نوع سویه ویروسی ، حدت ویروس ، تعداد ویروس ، سن میزبان بیماریزایی فرق می کند و اختلاف نژادی در ماکیان از نظر بیماریزایی ویروس نقشی ندارد . ویروس از راههای گوارشی ، بینی و چشم شکل تنفسی و از راه تزریق فرم عصبی به بیماری میدهد . وقوع بیماریها در تمام فصلها بخصوص فصل زمستان و تابستان دیده می شود . کمبود ویتامین A ناشی از تشنگی و گرسنگی بمدت دست کم ۲۴ ساعت نیوکاسل را شدیدتر می کند . در فصل تابستان بعلت حساسیت مرغ به گرما فرم عصبی بیماری بیشتر است . وجود آمونیاک حتی در مقادیر ppm 20 بمدت ۴ تا ۶ هفته و گرد و خاک زیاد نیوکاسل را بیشتر می کند . اپیدمیولوژی سویه های Velogenic از موش (بصورت ناقل) جدا شده است . خرگوش در اثر تزریق دچار ویرمی میشود . از سویة Lenthogenic خوک واکسنهایی تهیه شده است . آلودگی در انسان بصورت ورم ملتحمه است . و حامل یا ناقل بودن انسان مشخص نیست . انتقال اصولاً انتقال ویروس نیوکاسل توسط ذرات معلق فضا است . پرندة مبتلا بعد از ۴۸ ساعت از تمام ترشحات بدن و مدفوع ویروس را دفع می کند و آب ، غذا ، بستر ، هوا را آلوده می کند . باد چندان نقشی ندارد ولی طوفان ذرات معلق را جابجا می کند . وسایل مکانیکی ، ماشین حمل غذا و جوجه کشی ، پودر گوشت و استخوان آلوده (آلودگی جانبی بعد از پروس) ، مرغهای منجمد آلوده ، پرنده های مهاجر ، واکسنهای تهیه شده از تخم مرغ جنین دار (آبله و برونشیت) سبب انتقال شده اند . مرغ مادر در حالت ویرمی زرده و پوسته (در کلوآک) را آلوده می کند ولی ویروس در ۵-۴ روز جنین را می کشد پس انتقال بصورت عمودی وجود ندارد . اگر تخم مرغ جنین مرده در داخل هچری بعلتی شکسته شود جوجه های سالم بدنیا آمده در هچری را آلوده می کند که انتقال Egg Transmision است و Vertical نیست . بهمین علت بهتر است در موقعی که گله مادر آلوده به نیوکاسل است از تخم مرغ آن برای جوجه کشی استفاده نشود . علائم بیماری نیوکاسل دورة کمون ۱۵-۲ روز و بطور معمول ۶-۵ روز است و دورة بیماری ۱۴-۱۰ روز می باشد . ۱) شکل Doyle (Viscerotropic) بیماری به سرعت پیش میرود و نشانیهای تنفسی ، احشائی و عصبی وجود دارد . سویه Velogenic عامل آن است . نفس نفس زدن ، کاهش اشتها ، بیقراری ، افزایش درجة حرارت (۶-۴درجة سانتیگراد تب می کند) ، اسهال شدید سبز رنگ و تلفات ۱۰۰-۹۰% در عرض ۶-۵ روز در اثر خستگی شدید بدن .در مرغهای مقاوم در اواخر دورة بیماری فلجی پا ، فلجی بال ، انقباض عضلانی ، پیچش گردن به طرفین و پائین دو پا ، و لرزش عضلانی دیده میشود. ۲) شکل Beache (Penumoencephaly) در این فرم که Neuro tropic Velogenic نیز نام دارد علائم احشائی دیده نمی شود . فرم بسیار حاد تلفات بالا نفس نفس زدن ، تنفس مشکل ، صداهای تنفسی ، پیچش گردن ، لرزش عضلانی ، انقباض عضلانی و فلجی پا و بال و کاهش شدید یا قطع کامل تخمگذاری . فرم Essex To : فرم تنفسی ، تنفس با دهان باز مثل لارنگوتراکثیت ، تلفات ناشی از ناتوانی تنفسی و به پشت افتاده میمیرند . ۳) شکل Beaudette سویه مزوژن دخالت دارد حدت بیماری کمتر و علائم تنفسی – عصبی است . کاهش تخمگذاری بمدت ۳-۱ هفته وجود دارد که گاهی به حالت نرمال بر نمیگردد و تلفات از دو شکل بالا کمتر است عمده علائم تنفسی و شامل سرفه است . ۴) شکل Hitchner سویه لنتوژن دخالت دارد حدت بیماری بسیار ضعیف و علائم تنفسی خیلی خفیف است . تلفات ندارد ولی زمینه ساز بیماریهای باکتریایی دستگاه تنفس واقع می شود . ۵) Asymptomatic Form هیچ نشانی و تلفاتی ندارد و فقط با آزمایش HI مشخص می شود . در کشورهایی که نیوکاسل را ریشه کن کرده اند این فرم دیده می شود . در ایران سویه Velogenic و فرمهای Doyle و Beache مشکل ساز هستند . کالبدگشایی براساس حدت ویروس ، سویه ویروس ، میزان ویروس وارد شده ، سن ابتلاء ، نژاد و محیط جراحات از ضعیف تر تا حادتر مشاهده می شود مثلاً در ۵۰% لاشه ها بعلت حدت خیلی خیلی زیاد ویروس هیچگونه علائمی بجز از هیدراتاسیون و خشکی لاشه دیده نمی شود . فرم Viserotropic علائم گوارشی : خشکی لاشه ، تیرگی لاشه ، خونریزی های چربی قاعدة قلب و چربیهای دیگر بدن ، خونریزیهای Ptechy مانند در پیش معده و رأس غدد آن ، زخم رأس غدد پیش معده و گاهی خونریزی کامل معده ، خونریزی زیر غشاء سنگدان اولسرهای فولیکول های لنفاوی روده (۱۵-۱ میلی متر) که بیشتر در قسمت خلفی شاخ دوازدهه ، محل دوشاخه شدن روده کور یا تانسیل های روده کور دیده می شود و ممکن است در راست روده و کلوآک نیز اولسر دیده شود . علائم تنفسی ترشحات سروزی در بینی و نای همرا خونریزی ، ترشحات کازئوزی در کیسه های هوایی و ضخیم شدن یک یا چند پردة کیسة هوایی اگر مرغ مبتلا تخمگذار باشد غشاء زرده پاره شده و محتویات آبکی آن محوطة بطنی را پر می کند . طحال در اکثر موارد متورم و گنجیدگی هایی داخل سلولهای طحال دیده می شود که در صورت خروج ویروس از بدن این گنجیدگیها دیده نمی شود . در جنین حاصله از مرغان بیمار ، پرخونی و خونریزی عمومی بخصوص در کیسة زرده دیده می شود . فرم Pneumo encephali علائم گوارشی وجود ندارد و علائم تنفسی دیده می شود . در لاشه ای که در اواخر بیماری بوده است فرم عصبی دیده می شود (فلجی بالها و . . .) که در کالبدگشائی هیچ نشانی دارد و فقط نکروز آندوتلیال عروق تمام بدن Prevaswlar Papiles در عروق مغز آن هم در هیستوپاتولوژی دیده می شود . تشخیص بیماری نیوکاسل سابقه ، علائم بالینی ، کالبدگشایی ، آزمایشگاه علائم عصبی (فلجی بال و گردن و پا) : بیماری مارک ، کمبود ویتامین E ، آنسقالومیلیت ، بعضی مسمومیت ها . علائم تنفسی : برونشیت ، لارنگوترتکئیت عفونی ، آسپوژیلوز ، کویزا ، مایکوپلاسما ، وبای طیور ، طاعون مرغان . تشخیص آزمایشگاهی باید ویروس را جدا کرد و یا پادتن های ضد ویروسی را اثبات کرد . نمونه برداری در دورة کمون و ابتدای بیماری انجام می شود . در اواخر بیماری بعلت وجود عیار بالای پادتن جدا کردن ویروس مشکل است . برای سویه غیرحاد لنتئوژن فقط در ابتدای بیماری و تنها از دستگاه گوارش و تنفس نمونه برداری می شود . برای سویه حاد به شرط ابتدای بیماری هر اندامی نمونه برداری می شود که مغز بعلت آلودگی کمتر به عوامل ثانوی ارجعیت دارد . بافت مغز را سلایه کرده و عصاره بدست آمده را به کیسه زردة جنین ۱۱-۹ روزه تزریق می کنیم . تلفات ۲۴ ساعت را به حساب ضربات مکانیکی میگذاریم و از تلفات بعد از ۲۴ ساعت استفاده می کنیم . به شرط شفافیت مایع آلاستوئیک آنرا با گلبول قرمز ۱درصد مرغ مجاور می کنیم در HA به نیوکاسل مشکوک می شویم و برای تأئید آن مایع آلاستوئیک را با سرم اختصاصی ضد نیوکاسل مجاور مرده HA منفی و HI مثبت خواهد شد . (در صورت وجود بیماری) پادتن های درخشان برای نشان دادن ویروس در بافتها و تست الایزا برای نشان دادن پادتن و اندازه گیری آن کاربرد دارد . معمولاً پادتن ها ۱۰-۶ روز بعد از عفونت یا واکسیناسیون ظاهر شده ودر ۴-۳ هفته به حداکثر رسیده و تا ۱۲-۸ ماه بدن را از بیماری مجدد محافظت می کنند . پادتن های HA زودتر از پادتن های SN از بین میروند . برای نشان دادن پادتن های SN سرم مشکوک را با ویروس نیوکاسل مجاور کرده کشت منفی و CPE . برای نشان دادن پادتن های SN سرم مشکوک را با ویروس نیوکاسل مجاور کرده جنین تخم مرغ را نمی کشد . پیشگیری نیوکاسل بدون رعایت بهداشت واکسیناسیون بیفایده است . مدیریت کامل ، جلوگیری از ورود و انتقال ویروس ، نگهداری یک سن جوجه ها ، تهویه مناسب و . . . اهمیت دارند . اگر گله قبلی مبتلا بود ابتدا با یک سیستم قوی فشار هوا ، کلیّه مواد گرد و غبار سقف و دیوارها را زدوده و در کف میآوریم و بعد کود و بستر داخل سالن را در وسط سالن جمع کرده و روی آنها ماده ضدعفونی (فرمالین ، پرمنگنات ، ترکیبات کلره) ریخته و ۱۰-۷ روز بحال خود میگذاریم (گرمای ایجاد شده در داخل کود ویروس های زیادی را می کشد) بعد کود را در خارج مرغداری آتش زده یا در زیر خاک چال می کنیم ، بعداً سالن را با تمام دانخوری ، آبخوری ، هواکش . . . شستشو و ضد عفونی کرده و سالن را با آبگرم و مایع ضدعفونی و فشار زیاد شستشو داده و بعد در و پنجره ها را بسته و با گاز حاصله از فرمالین و پرمنگنات ۴۸-۲۴ ساعت سالن را گاز میدهیم و بعد از آن ۲۴ ساعت سالن را هوا داده و اقدام به پرورش گلّه جدید می نمائیم . برخی عقیده دارند بعد از ضدعفونی کامل سالن را یک ماه خالی نگه بدارند . ضدعفونی کننده ها عبارتند از : هیپوکلریت سدیم ، سود ، پرمنگنات پتاسیم ، گاز فرمالین در زمستان برای بهتر اثر کردن ضدعفونی ، گرم کردن سالن لازم است . واکسن های نیوکاسل ۱) واکسن کشته (غیر فعال) : از کشت ویروس حاد بر روی بافت یا جنین تخم مرغ و بی اثر کردن حاصله در اثر فرمالدئید ۵% ، بتاپروپیولاکتون۱% و یا کریستال و یوله بدست می آید که با مواد دیر جذبی مثل Gel dealumine (برای ایجاد تیتر یکنواخت طولانی در بدن) همراه می شود . واکسن کشته حتماً باید تزریق شود و بهتر است قبلاً ویروس زنده را با بدن تماس دهیم . واکسن بسیار محرک و سوزاننده برای پوست انسان است . این واکسن با عمل انترفرانس بدن را حمایت می کند (چند روز بعد از تزریق) و یک هفته بعد از تزریق ایمنی اختصاصی را به وجود می آورد . استفاده از واکسن در گله هایی که عوارض تنفسی داشته اند و خسارات حاصله را کم می کند . ۲) واکسن زنده (فعال) : از سویه های لنتوژن ( و Lasota تهیه می شود) و مزوژن (Kumarov تهیه می شود) واکسن زنده تهیه می شود . در ایران سویه سنتوژن استفاده می شود . سویه حدت کمتری دارد . رآسیون کمتری در بدن ایجاد می کند و ایمنی زایی کمتری دارد و لذا در سنین پائین مناسب است و نیز در مواقعی که خطر بیماری چندانی وجود ندارد استفاده می شود . سویه Lasota حدت بیشتری دارد و ایمنی بیشتری میدهد و از آن در سنین بالا استفاده می شود . ایمنی در نیوکاسل ایمنی سلولی ۳-۲ روز بعد از واکسن یا عفونت بوجود آمده و نقش چندانی در پیشگیری از نیوکاسل ندارد . ایمنی هوموردل ۷ روز بعد از واکسن یا عفونت شروع شده و با ایجاد پادتن های SN و HI بر ضد غشای ویروس مهمترین نقش را در پیشگیری از نیوکاسل دارند . ۱۲-۸ ماه ایمنی ایجاد می کنند که از راه زرده به جوجه میرسد و بسته به میزان پادتن های آن مدت زمان و سیر ایمنی جوجه را تعیین می کند . ایمنی موضعی در اثر پادتن های موضعی دستگاه تنفس ، اپی تلیال نای و اپی تلیوم روده بوجود میآید و بهتر از ایمنی خونی یا هومورال بدن را از آلودگی تنفسی و هوایی ایمن می کند . پدیدة انترفرانس : اگر رسپتورهای سلول برای ویروس توسط ویروسی دیگر مثل برونشیت پوشانیده شود ویروس نیوکاسل نمی اتواند روی سلول اثر بگذارد . برنامه ریزی واکسیناسیون نیوکاسل جوجه ای داریم که اگر ایمن باشد تنها ایمنی مادری را دارد . در اینصورت تیتر پادتنهای SN و HI در جوجة یکروزه بدست میآوریم . هر لوگ پادتن پاسیو ۵/۴ روز طول می کشد تا از بین برود و یک جوجه در سنین پائین برای داشتن حداقل مقاومت باید حداقل ۳ لوگ پادتن داشته باشد . برای تعیین لوگ پادتن ، چون لوگ پادتنی تقریباً با جوجه چندان تفاوتی ندارد پس آزمایش HI انجام میدهیم و عیار رسوب گلبول قرمز را در اولین گوده برابر با لوگ پادتن میگیریم . حال اگر از این لوگ عدد ۳ را کم کنیم و لوگ باقی مانده را در ۵/۴ ضرب نمائیم عددی بدست میآید که نشانگر مدت زمان مجاز برای عقب انداختن واکسیناسیون است . اولین واکسن از نوع خواهد بود . تذکر : در ۳۵ روزگی اگر عیار پادتن HI حدود ۵/۵ باشد واکسن بعدی در ۸ هفتگی تکرار می شود . در ۱۲هفتگی اگر عیار پادتن HI در حد ۷ باشد واکسن بعدی تا ۲۰هفتگی تکرار نخواهد شد و حذف میشود. الگوی دوم : بدون تیتراسیون و به شرط وجود امکانات تزریق در سنین پائین این الگو استفاده می شود . نکاتی در مورد واکسیناسیون در دورة تولید تخم مرغ (تجارتی و جوجه کشی) بخصوص در گله مادر تیترپادتن HI همیشه بالای ۹-۸ باید باشد تا بدن را ایمن کند در غیر اینصورت واکسن Lasota مصرف می شود . تزریق واکسن در سنین پائین زیرجلد ، گردن و در سنین بالا تزریق عضلانی و زیر جلدی است . واکسنهای کشته توأم عبارتند از : نیوکاسل + گامبورو + EDS در جوجه ها مصرف ندارند و در پای تخم مصرف می شود . ( برای صرفه جویی در وقت) نیوکاسل +گامبورو + برونشیتIB واکسن های زنده توأم عبارتند از : + که اصولاً برای بیماریهای تنفسی ایمنی ضعیفی ایجاد می کند و سعی بر آن است که همزمان انجام نشوند (پدیدة تعارض و حداکثر ایمنی برای یکی از بیماریها) . داروهای فورازولیدون و تتراسایکلین مانع ایجاد پادتن در سطح کافی می شوند لذا ۳-۲ روز قبل از واکسیناسیون مصرف نمی شوند . واکسن Lasota از گله واکسینه شده به گله های دیگر سرایت می کند و جوجه ضعیف رآکسیون شدیدی می دهد . راههای مصرف واکسن آبهای سنگین و حاوی مواد معدنی و با PH متغییر و نیز حاوی مواد ضد عفونی واکسن را بی اثر میکند . میزان آب مصرفی ۱۲-۱۰ لیتر برهر هزار جوجه ۱۰ روزه است که هزار دوز واکسن در آن حل شده است . برای بقای دوز شیر پس چرخ ، شیرچربی گرفته شده ، شیرخشک استفاده می شود ۱۰ لیتر از آن را در یک بشکه ۲۰۰ لیتری آب ریخته (یا نیم کیلو در ۲۰۰لیتر) چربی سطح آب را خارج کرده تا واکسن در چربی حل نشود واکسن را اضافه می کنیم و در دو نوبت به فاصلة ۳۰-۲۰ دقیقه آب را می خورانیم . جوجه های گردن کلفت در دفعه اول آب را میخورند . در مرغ بالغ ۴۰ لیتر آب برای هزار مرغ و هزار دوز واکسن لازم است . مطمئن ترین و بهترین راه قطره چشمی است که همه جوجه ها واکسینه می شوند میزان آب مصرفی ۲۵-۲۰ سی سی برای هزار دوز واکسن است . هر ۵۰قطره یک سی سی است . قطره چشمی غدد هاردلین را که حاوی Bcell هستند تحریک کرده و پادتن های موضعی قبل از تولید پادتن خونی ایجاد می شود درست مثل اسپری . شاید بهترین راه ایمنی نیوکاسل اسپری است که ۹۵% جوجه ها واکسینه شده و پادتن های عمومی و موضعی (چشم و بینی) برای جلوگیری از بیماریهای تنفسی ، گوارشی و عمومی ایجاد می کند و خطر آن در بیدار کردن باکتری های نهفته تنفسی بخصوص در گله های گوشتی است که اکثراً بطور مادرزادی به مایکوپلاسما آلوده اند . اسپری در تخمگذار پرورشی و مادر انجام می شود و باید در شب و خاموشی نور و خاموشی هواکش ها انجام شود و جوجه نیز ساکن و محیط بدون گرد و غبار باشد . میزان آب مصرفی در اسپری برحسب دستگاه اسپری ، تراکم و . . . فرق میکند . ۱۵۰۰-۲۰۰سی سی برای هزار دوز بکار میرود . بعد از اسپری ۲۰ دقیقه صبر می کنیم تا ویروس روی سر جوجه ها نشسته و بعد هواکش روشن می شود . درمان : خارج کردن جوجه های مریض ، تراکم کمتر ، تهویه بهتر ، تحریک به اشتها (با افزودن ملاس چغندر به غذا که هم غذا را مرطوب و هم شیرین می کند) ، واکسن اسپری در ابتدای بیماری که ۶۰-۵۰% گله مبتلا نشده اند و علائم کمبود اشتها ، تلفات زیاد وجود دارد . ۱۰% دان خورده نمی شود و صداهای تنفسی شنیده می شود ، پدیدة انترفرانس با برونشیت دارد . برای درمان اولین کار تحریک اشتها به آب و غذا می باشد .