موسسه اطلاعات مرغداری - بررسي اثر پروبيوتيك بر رشد و عملكرد جوجه هاي گوشتي

بررسي اثر پروبيوتيك بر رشد و عملكرد جوجه هاي گوشتي

در صنعت پرورش طيور به منظور كاهش تلفات و افزايش عملكرد جوجه هاي گوشتي استفاده از تركيبات آنتي بيوتيكي متداول است. استفاده از اين تركيبات آنتي بيوتيكي علاوه بر ايجاد مقاومت در سويه هاي پاتوژن در درازمدت، به علت باقيماندن تركيبات آنتي بيوتيكي در گوشت باعث نگراني هايي در مصرف كنندگان شده است.

گسترش بيماريهاي ويروسي طي سالهاي اخير استفاده از پروبيوتيك ها جهت تقويت سيستم ايمني طيور را توجيه پذير نموده است. همچنين با توجه به ضوابط خاص برخي كشورها در مورد عدم وجود تركيبات آنتي بيوتيكي در گوشت، صادرات گوشت طيور به برخي كشورها با محدوديت هايي مواجه شده است كه لزوم جايگزيني پروبيوتيك ها بجاي آنتي بيوتيك ها در صنعت طيور را بيشتر نمايان مي سازد.
استفاده از پروبيوتيك ها به علت بهبود فلور ميكروبي روده، كاهش ميزان وقوع اسهال، ايجاد خاصيت ايمني، توان رقابت با باكتريهاي پاتوژن، ايجاد مقاومت در برابر استرس و توليد برخي آنزيم ها، در صنعت پرورش طيور كشور در حال رشد است.
عمده ترين ميكروارگانيسم هاي مستعمل در توليد پروبيوتيك ها شامل باكتري هاي خانواده Bacillus، Lactobacillus، Bifidobacteria، Streptococcus، Enterococcus، Pediococcus، مخـمر Saccharomyces و برخـي سـويه هاي قـارچ Aspergillus Oryzae مي باشند.
Santoso (1995) نشان داد كه افزودن محيط كشت حاوي باكتري باسيلوس سوبتيليس به جيره غذايي جوجه هاي گوشتي سبب بهبود ضريب تبديل مي گردد.
همچنين استفاده از لاكتوباسيلوس كازئي باعث افزايش وزن در 3 هفته اول پرورش در جوجه هاي گوشتي نسبت به گروه شاهد مي گردد.
سويه هاي لاكتوباسيلوس از رشد بيش از 25 انتروپاتوژن جلوگيري مي كنند و اثرات بهبود دهندگي مستقيمي بر تغذيه دارند. همچنين اين لاكتوباسيلها، بتا- گلوكورونيداز و نيترورداكتاز سرطان زاي روده را در پستانداران غيرفعال مي كنند. استفاده از محصولات تخميري ناشي از لاكتوباسيلها مقاومت به استرس و بيماريهاي منتج از آن را بهبود بخشيده و همچنين افزايش اشتهاي به غذا و بهبود ضريب تبديل غذا و افزايش وزن بدن را در پي دارند.
همچنين سويه هاي Bifidobacterium نقش بازدارندگي زيادي در التهاب‏هاي مزمن سيستم گوارشي دارند. اكثر سويه هاي بيفيدوباكتريا فعالسازي NF-κB القاء شده توسط LPS در سلولهاي IEC را باز مي دارند و بسته به نوع و دوز مصرفي از التهاب هاي ناشي در سيستم گوارش ممانعت به عمل مي آورند. در بين همه سويه هاي بيفيدوباكتريا نيز، سويه Bifidobacterium bifidum كانديداي اصلي در رفع اختلالات سيستم هاي گوارشي حساس به شمار مي رود.
اخيراً پروبيوتيك (پروبيوصا 1) محصول شركت زيست فناوري صدراي طبيعت حاوي باكتريهاي خانواده باسيلوس، لاكتوباسيلوس و بيفيدوباكتريوم با فرمولاسيون ويژه حاوي ميكروارگانيسم هاي مفيد به صنعت دام و طيور معرفي شده است. تحقيق حاضر به منظور بررسي نحوه عملكرد اين پروبيوتيك بر نحوه عملكرد جوجه هاي گوشتي صورت پذيرفته است.

مواد و آزمايش ها

تعداد 360 قطعه جوجه گوشتي يك روزه از سويه تجاري Ross بر اساس يك طرح آماري كاملا تصادفي (Design Randomized Completely) به 3 گروه و هر گروه به 4 تكرار شامل 30 قطعه جوجه تقسيم شده و جوجه هاي هر تكرار درون يك پن مجزا و بر روي بستري از تراشه چوب استقرار يافتند. تمامي پن ها در يك سالن قرار داشتند؛ به نحوي كه تمامي گروه ها از نظر مديريتي، واكسيناسيون و تهويه و نور و ساير فاكتورها كاملا وضعيت مشابهي داشته باشند.
جيره پايه به شرح جدول شماره 1 تهيه شد. هيچگونه افزودني آنزيمي به جيره اضافه نگرديد. از يك تا 28 روزگي كوكسيديواستات سالينومايسين به ميزان 500 گرم در تن و سپس تا انتهاي دوره كوكسيديواستات ديكلازوريل به ميزان 200 گرم در تن به جيره افزوده شد.
گروه 1 به عنوان شاهد انتخاب شده و تنها جيره پايه را بدون هر گونه افزودني دريافت كرد. به گروه 2 از روز اول جيره حاوي پروبيوتيك «پري مالاك» علاوه بر جيره پايه تجويز گرديد. گروه 3 نيز از روز اول علاوه بر جيره پايه، پروبيوتيك «پروبيوصا 1» را دريافت نمود. طبق دستورالعمل مصرف توليدكنندگان، پري مالاك به مقدار 900 گرم در تن از 1 تا 21 روزگي، 450 گرم در تن از 22 تا 36 روزگي و 225 گرم در تن از 36 تا 42 روزگي و پروبيوصا 1000 گرم در تن از 1 تا 21 روزگي و سپس 500 گرم تا پايان دوره در گروه هاي آزمايشي مورد استفاده واقع شد.
با انجام وزن كشي هاي انفرادي (با دقت 1 گرم) در هر هفته ميزان ميانگين وزن جوجه ها در هر گروه بدست آمد. جوجه ها بر اساس سطح تيتر پادتن مادري در روز اول و ترسيم برنامه واكسيناسيون در 3 نوبت طي روزهاي 12، 22 و 32 در دوره پرورش بر عليه گامبورو و 2 نوبت در روزهاي 8 و 17 و نيز روز اول بر عليه برونشيت بصورت اسپري، با واكسن زنده واكسينه شدند.
در پايان دوره و 42 روزگي از همه گروه هاي آزمايشي بطور تصادفي 10 جوجه انتخاب شده و پس از وزن كشي ذبح شدند. سپس سيستم گوارش از ابتداي مري تا انتهاي مقعد جدا شده و علاوه بر مشاهده مورفولوژيكي، وزن آن نيز ثبت گرديد.
در انتها ميزان سرانه دان مصرفي، ضريب تبديل غذايي و تلفات هر گروه تا پايان هفته 6 تعيين و با يكديگر مقايسه شد. مقايسه ميانگين وزن در گروه هاي مختلف توسط روش آماري T استودنت و ANOVA و در سطح اطمينان 95% صورت پذيرفت.

* بررسي وزن جوجه ها
مقايسه وزن 3 گروه شاهد، پري مالاك و پروبيوصا تا سن 14 روزگي اختلاف معني داري از خود نشان نداد (p<0.05). افزايش وزن جوجه هاي مصرف كننده پروبيوتيك پروبيوصا و پري مالاك نسبت به گروه شاهد در پايان دوره (42 روزگي) بطور معني داري به ترتيب داراي افزايش 12 و 9.3 درصد است (p<0.05). هر چند ميانگين وزني به دست آمده در گروه مصرف كننده پروبيوصا بيشتر از گروه مصرف كننده پري مالاك بود، ليكن تفاوت مشاهده شده، از نظر آماري معني دار نبود.
مقايسه وزن جوجه ها در هر 4 تكرار در گروه شاهد در 14، 28 و 42 روزگي داراي پراكندگي بوده و تفاوت معني داري از خود نشان داد (p<0.05). عدم استفاده از تركيبات پروبيوتيكي باعث مشاهده غيريكنواختي در بين گروه هاي تكراري شده است. عليرغم مشاهده تفاوت وزني در بين گروه هاي تكرار مصرف كننده پروبيوصا، ليكن تفاوت از نظر آماري داراي معني نبود. اين مساله مويد نقش مهم تركيبات پروبيوتيكي در يك دست پرورش يافتن جوجه ها و كاهش اثر تنش هاست.

* بررسي ميزان خوراك مصرفي
متوسط سرانه دان مصرفي تا پايان 6 هفته در جدول شماره 2 ارائه شده است. نتايج، كاهش ظاهري مصرف دان، در گروه شاهد نسبت به گروه پروبيوصا و پري مالاك در انتهاي دوره رشد را نشان مي دهد. ايجاد استرس دمايي در هفته 4 آزمايش ها باعث كاهش مصرف دان در گروه شاهد گشت. عليرغم وجود پراكندگي در داده هاي 3 گروه (F>Fcrit)، بر اساس آناليز واريانس ANOVA نيز، تفاوت آماري معني داري در ميزان دان مصرفي در سه گروه و در دوره هاي مختلف رشد مشاهده نمي شود.

* بررسي ضريب تبديل خوراك
ضريب تبديل در دوره هاي مختلف براي سه گروه محاسبه شد كه تفاوت معني داري بين گروه هاي آزمايش مشاهده نشد. از هفته 4 تا انتهاي دوره، ضريب تبديل در گروه شاهد بالاترين ميزان را در بين سه گروه داشت. اين مساله را مي توان به بروز استرس گرمايي و اثرات منفي آن بر تغذيه طيور نسبت داد. ضريب تبديل گروه هاي شاهد، پروبيوصا و پري مالاك در انتهاي دوره به ترتيب برابر 1.93؛ 1.76 و 1.82 بود. گروه هاي مصرف كننده پروبيوتيك داراي وزن نهايي بالاتر و ضريب تبديل بهتري بودند، كه اين مساله مويد كارايي و نقش موثر استفاده از تركيبات پروبيوتيكي است.

* بررسي ميزان مرگ و مير
ميزان مرگ و مير در گروه هاي مصرف كننده پروبيوتيك نسبت به گروه شاهد كاهش چشم گيري داشت. همچنين تعداد مرگ و مير طيور در جوجه هاي گروه كنترل بعد از هفته 5 تا انتهاي دوره، روي در افزايش داشت (شكل 2).
با مقايسه مرگ و مير گروه هاي مصرف كننده پروبيوتيك هاي پروبيوصا و پري مالاك تفاوت معني داري مشاهده نشد؛ اما آمار تلفات گروه هاي پروبيوتيك نسبت به گروه شاهد بطور معني داري كاهش داشت (جدول 3). بروز استرس گرمايي از هفته 4 به بعد محتمل ترين دليل مشاهده تلفات در گروه كنترل در دوره پاياني پرورش جوجه ها تشخيص داده شد.

* بررسي وزن سيستم گوارش
پس از ذبح و توزين سيستم گوارش 10 قطعه جوجه از هر گروه در پايان دوره آزمايش، تفاوت معني داري بين وزن سيستم گوارش گروه هاي مختلف مشاهده شد (جدول 4). پراكندگي وزني سيستم گوارش در گروه شاهد نسبت به گروه مصرف كننده پروبيوتيك بيشتر بود.
نسبت وزني سيستم گوارش به وزن نهاييِ ميانگين طيور در گروه هاي شاهد، پروبيوصا و پري مالاك به ترتيب 0.0774، 0.0698 و 0.0725 بود. اين نسبت در گروه پروبيوصا نسبت به گروه هاي شاهد و پري مالاك كمتر بوده و حاكي از كارايي مناسب پروبيوتيك پروبيوصا مي باشد.

توليد و فرمولاسيون پروبيوتيكهايي كه قابليت گذر و دوام مناسب در سيستم گوارش دام و طيور را داشته باشند، با پيچيدگيهاي فراواني روبرو است. اخيراً فرمولاسيون پروبيوتيكها با بكارگيري سيستم‏هاي جديد فرمولاسيون، نه تنها باعث دوام بيشتر اين محصولات گشته بلكه كارايي آنها در زمان مصرف را نيز بهبود بخشيده است. نتايج اين تحقيق كارايي مناسب پروبيوتيك پروبيوصا را تائيد مي كند كه به علت شيوه جديد تهيه و فرمولاسيون بهتر آن نسبت به محصولات مشابه مي باشد.