موسسه اطلاعات مرغداری - اهمیت کنترل دما و نقش آن در حفظ سلامت جوجه ها

اهمیت کنترل دما و نقش آن در حفظ سلامت جوجه ها

پرندگان از دسته حیوانات خونگرم میباشند و این بدین معنا
است که همانند پستانداران، میتوانند در یک محدوده مشخص
دمای بدن خود را تنظیم کنند. اما پرندگان در هنگام تولد
چنین توانایی ندارند. در مرحله جنینی و چند روز اول بعد از
هچ، پرندگان خونسرد میباشند و همانند خزندگان، دمای بدن
آنها تحت تاثیر درجه حرارت محیط اطرافشان میباشد. پرندگان
در دمای اپتیمم بدن به رشد ایده ال می رسند، اما در چند
روز اول زندگی نمی توانند دمای بدن را تنظیم کنند. در
انکوباتور، به منظور تامین حرارت مورد نیاز جنین دما بدقت
تنظیم و کنترل می شود. در شرایط ایده ال بین حرارت تولید
شده توسط جنین، حرارت دفع شده از سطح تخم مرغ و دمای محیط
انکوباتور تعادل برقرار می شود بطوریکه حرارت جنین در حد
مطلوب و مناسب تنظیم می شود.
در جوجه ها در صورتیکه بین حرارت دفع شده از بدن و دمای
محیط تعادل برقرار نشود جوجه ها یک شرایط بحرانی را تجربه
خواهند کرد. بنابراین کنترل و تنظیم دمای بدن جوجه ها
هزینه بر است، چه از طریق افزایش مصرف دان جهت افزایش
تولید حرارت و یا با ایجاد محدودیت مصرف دان جهت کاهش
تولید حرارت.
در جنین پرندگان، روند تغییر از حالت خونسردی به خونگرمی 6
تا 5 روز طول میکشد. این روند از روز 19 جنینی
(انکوباسیون) شروع شده و در 5 یا 4 روزگی تکمیل می شود. در
جوجه های حاصل از گله های مرغ مادر جوان، ممکن است این
روند 48 تا 24 ساعت بیشتر طول بکشد. این بدین معنا است که
توانایی جوجه یک روزه، در تنظیم و نگهداری دمای بدن،
همانند جنین پرنده در تخم مرغ است و اگر شرایط محیطی در
چند روز اول دوره پرورش، مطلوب و مناسب نباشد ممکن است
دمای بدن جوجه شدیدا افت نماید. در مدت 2 ساعت پس از خروج
از تخم، دمای بدن جوجه تا 5 درجه سانتی گراد کاهش می یابد
بطوریکه دمای بدن جوجه از 40 درجه به 35 درجه سانتی گراد
میرسد. در این مدت اگر جوجه ها بلافاصله خشک نشوند، دمای
بدن جوجه ها تا مرز 33 درجه هم کاهش می یابد.
اگر دمای سالن در حد مطلوب ومناسب باشد اما کف سالن و بستر
سرد باشد (کمتر از 30-29 درجه سانتیگراد) پرندگان حرارت
زیادی را از طریق پاهایشان از دست میدهند و سپس روی زمین
میخوابند و چون در این وضعیت بخش زیادی از بدنشان با کف
سالن در تماس است، دمای بدن به سرعت کاهش می یابد.
بنابراین واضح است که برای جوگیری ازافت دمای بدن در جوجه
های یک روزه، تنها تنظیم دمای سالن کافی نمی باشد و دمای
کف و بستر نیز از اهمیت ویژه بخوردار است. این موضوع شبیه
حالتی است که انسان با پای برهنه بر روی زمین سرد قدم
بزند.
نتیجه این کاهش بسیار قابل توجه است. اگر چه همانند سایر
حیونات تازه متولد شده، جوجه های یک روزه، قادر میباشند با
طیف نسبتا وسیعی از تغییرات دمای بدن تطابق حاصل نمایند،
اما اگر دمای بدن بسرعت به حد مطلوب برگردانده نشود، ممکن
است جوجه ها در طی دوره پرورش مشکلات بسیار زیادی را تجربه
کنند. اولین واکنش جوجه نسبت به این وضعیت، ایجاد سر و صدا
برای جلب توجه مرغ مادر و بیان اینکه نیاز به حمایت دارد.
در صورتیکه مرغ مادر عکس العملی نشان ندهد (در سالن های
مرغداری) و کاهش دمای بدن ادامه یابد، جوجه روی زمین دراز
می کشد، این حالت کاهش دمای بدن را تسریع میکند. در چنین
وضعیتی جوجه ها دچار استرس شده و بدنبال آن مانع فعالیت
صحیح و مناسب سیستم ایمنی جوجه شده و منجر به افزایش
حساسیت جوجه به عفونت کلی باسیلی و یا عفونت با سایر
باکتریها و افزایش تلفات در هفته اول می شود. خوابیدن جوجه
روی زمین مانع دسترسی جوجه به آب و دان می شود و در
صورتیکه در ساعات و روزهای اول جوجه ها هیچ دانی دریافت و
هضم نکنند، تولید حرارت حاصل از واکنشهای متابولیسمی بدن،
به حداقل میرسد.
در اثر قطع مصرف دان در روزهای اول، نه تنها دستگاه گوارش
تحریک نمیشود بلکه فعالیت سیستم ایمنی هم مختل می شود و
چون جوجه ها هیچگونه کربوهیدراتی دریافت نمیکنند برای
جبران نمودن این وضعیت نیازمند جذب انرژی از باقیمانده های
زرده میشوند (در واقع به منظور تامین انرژی مورد نیاز
جوجه، مواد موجود در زرده دفع نمیشوند و در کیسه زرده باقی
میمانند).
این حالت نه تنها سبب افزایش احتمال بروز عفونت کیسه زرده
می شود بلکه ممکن است موجب کاهش جذب آنتی بادیهای مادری
موجود در زرده می شود.
در چنین شرایطی مشکل اصلی افزایش تلفات جوجه ها در هفته
اول نیست و نتیجه نهایی این وقایع کاهش عملکرد و رشد جوجه
ها می باشد و مشکل اصلی جوجه هایی می باشند که در هفته
اول، استرس سرمایی را تجربه میکنند و زنده میمانند. این
جوجه ها در چند روز اول رشد نمیکنند و در همان وزن زمان هچ
باقی میمانند در حالیکه سایر جوجه ها رشد میکنند و به وزن
150-120 گرم میرسند. اختلاف وزن جوجه ها نه تنها سبب کاهش
میانگین وزن در سن 7 روزگی می شود بلکه منجر به کاهش میزان
یکنواختی گله میشود که این وضعیت ممکن است تا پایان دوره
پرورش ادامه یابد.
حساسیت جوجه ها به نوسانات حرارتی ممکن است اثر بخشی
واکسیناسیون به روش اسپری در روز اول را تحت تاثیر قرار
دهد. مصرف آب زیاد برای تهیه محلول واکسن و اندازه نامناسب
قطرات واکسن، مهمترین علل واکنشهای پس از واکسیناسیون می
باشند. زمانی که محول واکسن بر روی جوجه ها اسپری می شود،
تبخیر شدن آب واکسن سبب سرد شدن بدن جوجه ها می شود بخصوص
اگر جوجه ها در شرایط محیطی نا مناسب نگهداری شوند.
استرس حرارتی در مراحل ابتدایی پرورش و تضعیف سیستم ایمنی
ناشی از آن منجر به سپتی سمی باکتریایی حاد و مزمن و یا
عفونتهای ویروسی در سیستم تنفسی می شود. اندازه نامناسب
ذرات اسپری واکسن در هنگام واکسیناسیون، به تنهایی
نمیتواند عامل و علت واکنشهای پس از واکسیناسیون و مشکلات
ناشی از آن باشد. در بسیاری از موارد پخش شدن ناخواسته
قطرات واکسن و خیس شدن جوجه ها به همراه شرایط محیطی
نامناسب علل بروز این مشکلات می باشند.