موسسه اطلاعات مرغداری - کوچ عشایر و خزان زودهنگام طبیعت/جوانه‌هایی که طعمه دام‌ها می‌شوند

کوچ عشایر و خزان زودهنگام طبیعت/جوانه‌هایی که طعمه دام‌ها می‌شوند

همدان-درحالی که دشت‌های همدان به دلیل کاهش بارندگی حال و روز خوشی ندارند زمزمه‌هایی از آغاز زودهنگام کوچ عشایر به گوش می‌رسد که این امر مراتع همدان را به شدت تهدید می‌کند.

عشایر قشری از افراد را شامل می شود که در میزان تولید یک جامعه همواره سهم به سزایی دارند. حضور عشایر در مناطق مختلف بستگی به شرایط آب و هوایی دارد به طوری که طی سال‌های اخیر با توجه به وضعیت بهم ریختگی شرایط آب و هوایی و گرمای زودرس، عشایر در مناطق مختلف با مقوله‌ای به نام کوچ زودرس مواجه هستند. دامنه‌ الوند همدان به عنوان یک منطقه خوش آب و هوا در فصل گرم سال مورد بهره‌برداری چند ایل قرار می‌گیرد استان همدان نیز از این مقوله استثنا نیست و دشت‌های دامنه‌ الوند در همدان به عنوان یک منطقه خوش آب و هوا همه ساله در فصل گرم سال مورد بهره‌برداری چندین ایل قرار می‌گیرد و عشایر از مناطق جنوبی کشور با اتمام سرما و فرا رسیدن فصل گرم کوچ ییلاقی خود را آغاز و به دامان الوند می‌آیند. در این میان چند سالی است که به دلیل تغییرات شرایط آب و هوا و گرم شدن زودهنگام دما، برخی از عشایر ناآگاه با نقص تقویم کوچ زودتر از موعد مقرر کوچ و در مناطقی از استان همدان چادر می‌زنند. عشایر با حضور در همدان اقدام به چرای دام در مراتع استان می‌کنند که این حضور نه تنها به سود استان نیست بلکه این اتفاق موجب تخریب عرصه‌های طبیعی و بروز مشکلات زیاد در خدمات‌رسانی به این قشر مولد می‌شود و مراتع چرایی استان قبل از آماده شدن از نظر رشد پوشش گیاهی آسیب جدی می‌بیند. در خصوص کوچ زودهنگام عشایر همواره سازمان منابع طبیعی و حفاظت از محیط زیست و امور عشایر هشدارهای لازم را می‌دهند اما متأسفانه کوچ‌نشینان برای تأمین آب و غذای مناسب به دلیل نبود بارندگی و در نهایت کمبود علوفه در مناطق قشلاقی قبل از موعد دست به کوچ می‌زنند که در این راستا دستگاه‌های متولی این امر باید راهکارهای علمی و کارشناسانه‌ای را اجرایی کنند تا منابع طبیعی و مراتع تخریب نشوند. مدیر امور عشایر استان همدان در همین خصوص در گفتگو با خبرنگار مهر با تأکید بر اینکه کوچ عشایر تا پیش از ۱۵ اردیبهشت ماه ممنوع است، گفت: مراتع همدان برای کوچ عشایر در زمانی غیر از تقویم کوچ آماده نیست چرا که به دلیل خشکسالی‌های اخیر مراتع وضع خوبی ندارند. عشایر مناطق قشلاقی ۷ ماه از مراتع همدان بهره‌برداری می‌کنند حسین محمدی افزود: عشایری که در مناطق قشلاقی بودند با شروع گرما در استان‌های جنوبی کوچ خود را آغاز می‌کنند و بر این اساس دو ماه در مراتع لرستان و میان‌بند ییلاق می‌کنند و مدت ۷ ماه نیز از مراتع همدان بهره‌برداری می‌کنند. وی بیان کرد: در صورت ورود دام عشایر به مراتع استان قبل از تقویم کوچ، به ازای هر رأس دام سبک، جرائم سنگینی از سوی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان برای مالکان دام‌ها در نظر گرفته خواهد شد. در حال حاضر به عشایری که در بروجرد و دیگر استان‌های همجوار اطراق کرده‌اند، تذکر داده‌ایم که اجازه ورود به استان همدان تا قبل از زمان کوچ را ندارند مدیر امور عشایر استان همدان افزود: در حال حاضر به عشایری که در بروجرد و دیگر استان‌های همجوار اطراق کرده‌اند، تذکر داده‌ایم که اجازه ورود به استان همدان تا قبل از زمان کوچ را ندارند. وی عنوان کرد: چهار ایل ترک، ترکاشوند، شاهسوند و حسنوند به مراتع ییلاقی استان همدان وارد می‌شوند که ۴۷۰ هزار رأس دام دارند. مدیر امور عشایر استان همدان عنوان کرد: تعدادی از عشایر از اطراف دشت از روستائیان مزارع و زمین اجاره می‌کنند و با علوفه دستی دام‌ها را تغذیه می‌کنند چرا که با توجه به شرایط موجود مراتع ظرفیت چرای دام را ندارند. معاون محیط طبیعی اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان همدان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با تاکید براینکه زندگی عشایر مبتنی بر کوچ مستمر برای تأمین علوفه و آب و دوری از شرایط آب و هوایی است، افزود: در عصر اخیر و دوره‌ای که زندگی ماشینی حکمفرما شده زندگی عشایر نیز دچار تحول شده و این امر سبب شده کارکرد مثبت عشایر در طبیعت جای خود را به سمت منفی بدهد. مهدی صفی‌خانی عنوان کرد: ورود ماشین به زندگی عشایری سبب شده سرعت نقل و انتقال آنها به مناطق ییلاقی و قشلاقی زودتر انجام شود و این اتفاق باعث شده مسیر را از دست بدهند و هدف عشایر از کوچ گم شود. وی عنوان کرد: سرعت کوچ عشایر سبب شده تمام بار فشار به محیط زیست در محدوده مشخص اتراق زودتر از زمان ممکن وارد شود در حالی که این بار باید در طول زمان ایجاد شود. معاون محیط طبیعی اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان همدان گفت: در شرایط جغرافیایی؛ عشایر در کوچ‌های ییلاقی و قشلاقی خود باید فصلی به چرا برسند تا حداقل مراتع آماده باشد و غیراینصورت رشد مرتع از بین می‌رود و تبدیل به بحران می‌شود. کوچ زودهنگام علاوه بر اینکه به محیط زیست و منابع طبیعی آسیب می‌زند به ضرر خود عشایر است چرا که علوفه کافی دسترس ندارند وی افزود: فشار زود از موعد سبب از بین رفتن مرتع می‌شود و تنوع گیاهی آسیب می‌بیند و از طرفی کوچ زودهنگام علاوه بر اینکه به محیط زیست و منابع طبیعی آسیب می‌زند به ضرر خود عشایر است چرا که علوفه کافی دسترس ندارند. صفی‌خانی با تأکید بر اینکه تعداد دام‌ها بیش از ظرفیت مراتع استان همدان است، عنوان کرد: وقتی میزان چرای دام بیش از ظرفیت مرتع باشد مراتع آسیب جدی می‌بینند که به سادگی قابل جبران نیست. وی با اشاره به وجود ۶ منطقه حفاظت شده در استان همدان بیان کرد: عموم این مناطق شرایط حضور عشایر را ندارند به همین دلیل از ورود عشایر به این مناطق جلوگیری کرده و براساس قانون برخورد می‌کنیم. معاون اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان همدان گفت: دام‌های عشایر در مناطق حفاظت‌شده رقیب جدی گونه‌های جانوری و حیات وحش است و به زیستگاه آنها به لحاظ تأمین آب و غذا آسیب می‌زند. انتقال بیماری‌های مشترک بین دام عشایر و حیات وحش از دغدغه‌های زمان کوچ است وی بر ضرورت واکسیناسیون دام عشایر توسط اکیپ‌های دامپزشکی اشاره کرد و افزود: انتقال بیماری‌های مشترک بین دام عشایر و حیات وحش از مهمترین دغدغه‌ها در زمان کوچ است چرا که به تنوع زیستی جانوری آسیب وارد می‌کند. صفی‌خانی تأکید کرد: با وجودی که استان‌های همجوار درگیر بیماری‌های مشترک بودند با پایش فعال محیط زیستی که انجام شده تاکنون شاهد انتقال بیماری نبودیم. وی با بیان اینکه مناطق حفاظت شده از نظر شکار و صید قوانین خاص خود را دارند و با متخلفان برخورد می‌شود، گفت: در بحث کوچ عشایر باید مراتع مشترک، منابع آبی، بیماری‌های مشترک بین گونه‌های اهلی و وحشی مورد توجه و پایش قرار گیرد. صدور پروانه چرا برای ۶۰۰ هزار واحد دامی مدیرکل منابع طبیعی استان همدان نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: ۸۲۲ هکتار مرتع در سطح استان همدان وجود دارد که برای ۶۰۰ هزار واحد دامی پروانه صادر شده است تا در دوره چرایی از ۱۵ اردیبهشت ماه برابر عرف از مراتع بهره‌برداری کنند. اسفندیار خزایی افزود: یک درصد مراتع کشور و ۳ درصد علوفه کشور را در استان همدان داریم اما مراتع با وجود چرای دام رو به قهقرا می‌رود. وی بیان کرد: جلساتی با استان‌های همجوار برگزار شده تا تقویم کوچ به درستی اجرایی شود تا از منابع طبیعی و مراتع حفاظت شود. مدیرکل منابع طبیعی استان همدان عنوان کرد: برای ۷۰ هزار واحد دامی عشایر استان همدان پروانه بهره‌برداری از مراتع صادر شده است. وی با بیان اینکه جامعه عشایری استان همدان ۱۲۰۰ خانوار را شامل می‌شود، گفت: کوچ زودهنگام عشایر به مراتع استان همدان به دلیل نقض تقویم کوچ جرم محسوب می‌شود و به تعداد روز حضور در مراتع جریمه‌های سنگین لحاظ خواهد شد. چرای دام ۳ برابر ظرفیت مراتع استان همدان است وی با بیان اینکه تاکنون چرای دام ۳ برابر ظرفیت مراتع استان بوده است، افزود: تا ۱۵ اردیبهشت ماه اجازه ورود به عشایر نمی‌دهیم چرا که رویش گیاهان متوسط است و مراتع آماده نیستند. خزایی تأکید کرد: ورودی‌های استان همدان از سه شهر ملایر، نهاوند و اسدآباد تحت کنترل هستند و اکیپ‌های سازمان مستقر شدند تا شاهد ورود عشایر نباشیم. با این تفاسیر آنچه مسلم است اینکه بهرحال شرایط آب و هوایی و تغییر شیوه کوچ عشایر از پیاده روی به ماشین سواری سبب شده تا عشایر زودتر از موعد مقرر به منطقه مورد نظر برای اتراق برسند. همین امر سبب شده تا برنامه ریزی ها برای جلوگیری از کوچ زود هنگام و استقرار دام عشایر در مراتع استان همدان قبل از تقویم کوچ، انجام شود اما امیدواریم همان طور که بارها عنوان شده از حضور عشایر در مراتع استان همدان جلوگیری می‌شود تا مراتع بیش از این متضرر نشوند. طبق اعلام مسئولان حضور زود هنگام دام در مراتع استان همدان ممنوع است چرا که چرای زود هنگام دام در مراتع یکی از عوامل مهم تخریب آنها محسوب می‌شود و در همین خصوص سختگیری ها برای مانع شدن از حضور عشایر در همدان تا قبل از ۱۵ اردیبهشت ماه جدی خواهد بود.