موسسه اطلاعات مرغداری - بيماري برونشيت در طيور

براي اولين بار در سال 1931بيماري برونشيت در ايالات متحده گزارش شد و در سال 1960 ميلادي همه گيري آن در تمام نقاط دنيا مخابره گرديده است.از آن تاريخ تا به امروز اين بيماري به علت بر جاي گزاردن اثرات سوء تنفسي و تناسلي از يك سو و شيوع شديدو تكامل ضمني از سوي ديگر يكي از مشكلات صنعت پرورش طيور بوده است.
ابتلا به ويروس اين بيماري ( I B V ) باعث بروز علايم باليني ويژه اي در دستگاه تنفس مي شود.
در طيور ويروس V I B براساس نوع ترشحات توده هاي فيبرين در شاخه هاي ناي باعث بروز تلفات در گله مي شود.بدين ترتيب ممكن است علايم تنفسي I B V چندان جدي نباشند اما بروز كاهش تخم(ويا تخمهاي بدون پوسته آهكي) لاجرم غير قابل اجتناب است.در نهايت تشكيل آلبومين آبكي و پوسته آهكي نازك از جذابيت محصول كاسته و باعث ضررهاي اقتصادي مي گردد.
برخي از سويه هاي I B V جراحاتي را در كليه ها به وجود مي آ ورند كه منجر به مرگ پرنده مي شود. اين سويه موسوم به(سويه استراليايي T - I B V ) اولين بار درسال 1963ميلادي توسط Cumming و در سال 1987ميلادي به وسيله Cowen و همكارانش گزارش شده است.
بين سالهاي دهه 1930 تا 1950 همه متفق القول بر اين عقيده بودند كه ويروس ماساچوست سروتيپ I B V رايج و همه گير درايالات متحده است. در حقيقت بيشتر سروتيپ هاي شناسايي شده از نوع ويروس ماساچوست(MMSS ) بودند ولي سروتيپهاي ديگري نيز وجود داشتند كه داراي تفاوتهاي اساسي با نوع ياد شده بودند. سروتيپهاي جديد I B V بعدها در كانكتيكات و آركانزاس توسط Wei وهمكارانش گزارش شدند.
از همان ابتدا از سويه ماساچوست واكسن تهيه شد كه امروزه در همه جاي دنيا مورد استفاده قرار مي گيرد.با شناسايي انواع جديدتر متعاقبا؛واكسنهاي جديد نيز ساخته شد.در صنعت وسيع پرورش طيور از هر دو نوع واكسنهاي زنده و غيرفعال شده(واكسن مرده) I B V به طور گسترده استفاده مي شود.
سروتيپ كانكتيكات (موسوم بهCCON I B V ) اولين بار در سال 1950ميلادي توسطJungherr و همكارانش گزارش شد و بلافاصله پس از شناسايي واكسن مربوطه نيز توليد شد.در حال حاضر اين واكسن بصورت گسترده همراه با واكسن ماساچوست بكار مي رود .اين واكسن مركب را به نام واكسن MMAS_CONN IB مي شناسند.به دليل شيوع نسبتا وسيع سروتيپ اركانزاس ؛ واكسن مربوطه نيز به سرعت ساخته شد.
اما پس از مدتي معلوم شد سويه آركانزاس مرغهايي را كه قبلا با واكسن MMSS, و حتي آنهايي را كه با واكسن MMSS_CONN IB مايه كوبي شده بودند را ميتواند آلوده كند.در سال 1997 با كشف اين موضوع واكسن متفاوتي به نام ARK-IB برضد نوع ديگر I B V معروف به IRK-type I B V در ايالت جورجيا بدست Sander و همكارانش توليد شد.
شيوع يكسان I BV در ميان مرغهاي گوشتي و همچنين انواع تخمگذار در Delaware در خلال دهه نود كه توسط Gelbو همكارانش گزارش شد حقايق جديدي را آشكار ساخت.بر اساس اطلاعات جديد وجود انواع ديگر I B V كه به لحاظ ريشه وراثتي و تشخيص سرمي يكسان بودند اثبات مي شد .سويه هاي جديد با مشخصات فوق الذكر (مثل سويه DE /072 /92 ) قادر بودند هر دو گروه طيور گوشتي و تخمگذار را مبتلا كنند. سويه DE /072 I B V را مي توان بصورت نوعي واكسن تجاري بدست آورد (برگرفته از Scheriing _Plought Animal Health, union N.J. ) . بعدها آشكار شد سروتيپ DE /072 رابطه نزديكي با نوع DI466 دارد كه در هلند از اين سويه در واكسنهاي تجاري استفاده ميشود.
در ايالت جورجيا اساسا آلودگي سروتيپ DE /072 I B V به وفور ديده مي شد اما بزودي رقيب جديدي براي DE / 072 پيدا شد. نام سويه جديد Georgia 98 بود. بر اساس تحقيقات معلوم شد سويه جديد بسيار شبيه به DE /072 است اما به لحاظ ژنتيكي متفاوت مي باشد (lee و همكارانش) .
وجود اين واريته هاي جديد در مكزيك ( توسط Escorcia وهمكارانش) و همچنين در برزيل ، ونزويلا، ايتاليا، ، هلند وانگلستان گزارش شده است. واكسن جديدي موسوم به 4 / 91 توسط Cook و همكارانش تعريف و تهيه شد كه Intervet براي اولين بار آن را آزمود و عرضه كرد.
بر اساس گزارشهاي Di Fabio و همكارانش واكسن 4 / 91 به طور وسيعي در اروپاو امريكاي جنوبي به ويژه در برزيل بكار گرفته مي شود. بسياري از نمونه هاي خارجي ويروس I B V با سروتيپ هاي شناخته شده اي نظير 4 /91 قرابت مولكولي نشان داده اند. بر اساس تحقيقات Collison و همكارانش ،امروزه همه بر اين باورند كه نقل و انتقال طيور و انواع واكسنهاي I B V بين مناطق مختلف موجب تلفيق ويژگيهاي سروتيپ هاي I B V شده است.
گزارش هاي جديد مطالب جالب و غيرقابل انتظاري در بر دارند مثلا Esorcia از مكزيك از سويهء متفاوت I B V گزارش داده است كه به واكسن 4 /91 پاسخ نداده است و در گزارش ديگري از مكزيك Gelb و همكارانش خبر از شيوع يك سويه منحصر بفرد مكزيكي I B V داده اند . اين سويه از نوع ژنوتيپي BL_56 است در حالي كه ديگر همه گيري ها منشاء سروتيپي CONN داشته اند. در گزارش قيد شده علي رغم آنكه بسياري از گله ها با واكسن MASS_CONN I B V مايه كوبي شده اند ، اما مبتلا به برونشيت شده اند.
نمونه هاي بدست آمده از بسياري فارمهاي گوشتي آلوده به I BV در مي سي سي پي جهش هايي را در سويه ARK نشان مي دهند. اين سويه ها قرابت هاي ژنتيكي بسياري با نوع ARK_I B V دارند ، علاوه بر آن علايم آن نيز بسيار شبيه به همه گيري گزارش شده در جرجيا توسط Shi و همكارانش است.لازم به ذكر است همه گيري I B V در جرجيا از نوع ARK بود.بر اساس همين گزارش اين نوع ARK_I B V ظرف مدت يكسال در تمام ايالت شيوع پيدا كرده است. علت گسترش سريع آن وجود ايمني زيستي ضعيف ذكر شده است. Nix و همكارانش از شيوع I B V نوع ARK در فارمهاي گوشتي Delmarva خبر داده اند.مبتلايان برخي آلوده به نوع معمول اين سروتيپ بوده و بعضي نيز آلوده به ARK_DPI ,ARK 99 وانواع شبيه به واريته ديده شده در جرجيا بوده اند.

احتمالا دليل به وجود آمدن جمعيتهاي جديد ويروسي در ايالات متحده بكارگيري فصلي (در ماه هاي اكتبر و آوريل) واكسن نوع ARK است. به نظر مي رسد پس از توقف واكسيناسيون ، واكسن بجا مانده در فارم و يا ويروسهاي موجود در محيط ،گله هاي واكسينه نشده را مستعد و حساس يافته،تكثير شده ،و در نهايت باعث آلودگي فارم مي شوند.در تكميل عوامل فوق N ix و همكارانش به ضعف حفظ بهداشت سالن هاي مرغداري و عدم استفاده كافي از مواد ضدعفوني كننده نيز اشاره كردهاند. در برخي از مرغداري هاي گوشتي از بسترهاي بجا مانده از يك و يا حتي دو سال قبل نيز استفاده ميشود.
بر اساس تحقيقات چيني ها (Yu و همكارانش) بيست و چهار نمونهء شناسا يي شدهء I B V را مي توان در سه گروه ژنتيكي امريكايي ؛ اروپايي ‍، و آسيايي طبقه بندي كرد.بر اساس گفته هاي اين محققين تلفيق ژنتيكي مرتبا به خاطر تنوع ويروس I B V به وقوع مي پيوندد.
I BV توانايي زيادي در جهش ژنتيكي و تغييرات سروتيپي دارد و لذا بصورت خطري بالقوه براي صنعت پرورش طيور باقي خواهد ماند. به همين لحاظ پيش بيني ميشود واكسن آن نيز پيوسته تكامل يابد و همواره بازار گرمي داشته باشد ، هر چند كه ايمني كامل آن جاي سوال خواهد داشت. رفتار ويژه اين ويروس را مي توان قابل مقايسه با ويروس نيوكاسل دانست كه با گذشت شصت سال از تاريخ كشف آن هيچ تغيير سروتيپي نداشته است.
لذا به جهت آنكه جوجه ها را نمي توان در مقابل سروتيپ هاي گوناگون I B V واكسينه كرد ، بهتر است از واكسنهايي استفاده شود كه بهترين مقاومت را در برابر سويه هاي شايع در منطقه ايجاد مي كنند. براي انجام اين مهم بررسي سرولوژيك سويه هاي موجود در منطقه ، نمونه برداري و ايزولاسيون ويروس ها و در نهايت انجام مطالعات ايمني وحفاظتي ضروري است.در پايان بايد اضافه كرد كه جلوگيري از بيماريهاي تضعيف كننده دستگاه ايمني و عفونتهاي باكتريايي به همراه شرايط مساعد محيطي مقاومت پرنده را در مقابل اين بيماري افزايش داده و از عكس العمل منفي در مقابل واكسن مي كاهد ، همچنين تلفات ناشي از بيماريهاي تنفسي و هزينه هاي دامپزشكي وجود بيماري در فارم نيز به حد اقل مي رسند.
ترجمه مهندس وحيد حقي