موسسه اطلاعات مرغداری - بررسي روشهاي تشخيص و درمان گامبورو

معرفی :
بیماری گامبورو ( IBD ) از بیماریهای حاد ویروسی بسیار مسری جوجه های جوان میباشد . این بیماری از انواع بیماریهای ویروسی بوده که بافت لنفاوی و بخصوص بورس پرنده را بعنوان نخستین هدف مورد تهاجم قرار میدهد .
این بیماری برای نخستین بار در سال 1962 میلادی توسط Cosgrove بعنوان نوعی بیماری خاص شناخته شد و بدلیل ضایعات مشاهده شده در کلیه پرندگانی که از این بیماری مرده بودند ، این بیماری را به Avian Nephritis تعبیر نمودند . بدلیل آن که این بیماری برای نخستین بار در منطقه ایی موسوم به Gumboro , Delaware شیوع یافت ، این بیماری را گامبورو نامیدند . نامی که هنوز هم استفاده می گردد .
اهمیت اقتصادی این بیماری را از 2 بعد میتوان مورد بررسی قرار داد . نخست آنکه برخی از گونه های ویروسهای عامل این بیماری سبب 20 درصد تلفات در جوجه های با سن 3 هفته یا بالاتر خواهد شد . دومین و مهمترین مسئله ایی که میتوان مورد بحث قرار داد ، ضعف ایمنی جوجه هایی است که در سنین پائین به این بیماری دچار میشوند . این ضعف ایمنی میتواند سبب مشکلات متعددی از جمله :
 Anemia Syndrome .
 E.Coli Infection .
 شکست عملیات واکسیناسیون .
شوند . حفاظت پرندگان جوان در برابر درگیری زودهنگام با این بیماری ، از اهمیت ویژه ایی برخوردار است . عملی که بطور معمول از طریق آنتی بادیهای مادری در جوجه های تازه بدنیا آمده محقق میگردد . ویروس عامل این بیماری ، انسان را بیمار نکرده و تاثیری بر سلامت عمومی نمیگذارد .

تشخیص :
شیوع حاد کلینیکی بیماری بورس عفونی پرندگان در گله های مشکوک ، براحتی قابل شناسایی میباشد و براحتی میتوان به تشخیص احتمالی دست یافت . ظهور ناگهانی ، شیوع بالا ، ازدیاد منحنی تلفات گله و بهبود سریع نشانه های کلینیکی ( بین 5 تا 7 روز ) از مشخصه های بارز این بیماری میباشند .
اطمینان از تشخیص صحیح بیماری را میتوان از طریق کالبدگشایی لاشه های تلف شده و از طریق ضایعات موجود در بورس پرنده ، بدست آورد . بخاطر داشته باشید که تغییرات مشخصی در اندازه و رنگ بورس پرنده در طول دوره بیماری ، قابل مشاهده خواهد بود ( تغییر اندازه بدلیل التهاب و آتروفی ) .
آلودگی در پرندگان بسیار جوان و یا پرندگان واجد سطوحی از آنتی بادی مادری بطور معمول ، تحت کلینیکی بوده و از طریق مشاهدات موجود در کالبدگشایی و آتروفی ماکروسکوپیک بورس پرنده تشخیص داده میشود .
آلودگی پرندگان در هر سنی و با هر یک از عوامل IBDV ، تنها از طریق هیستوپاتولوژی بورس پرنده و یا جداستزی ویروس ، امکانپذیر میباشد .

جداسازی و شناسایی عامل بیماری :
بورس و طحال پرندگان ، بافتهای انتخابی جهت جداسازی عامل بیماری بورس عفونی پرندگان میباشند . این در حالی است که در اغلب موارد ، از بورس پرندگان استفاده میشود . سایر ارگان ها نیز میتوانند محتوی ویروس عامل این بیماری باشند ولی با غلظتی بسیار کمتر و احتمالا بدلیل بروز Viremia . بافتهای مورد نظر بایستی در محیطهای آنتی بیوتیکی یا Saline ، مرطوب شده و در جهت زدوده شدن از قطعات بزرگ بافتی ، سانتریفیوژ گردند .
مایع شناور را میتوان برای تلقیح در جنین تخم مرغ و یا کشت سلولی مورد استفاده قرار داد . Hitchner این نکته را بیان نمود که غشای Chorioallantoic یا CAM جنین 9 تا 11 روزه ، حساس ترین مسیر جهت جداسازی ویروس میباشد . متعاقبا ، ویروس به کیسه آلانتوئیک و کیسه زرده عادت یافته و برای تلقیح مناسب خواهد بود .
بطور معمول نیز پس از 3 تا 5 روز ، مرگ جنین آلوده را شاهد خواهیم بود . این در حالیست که بایستی واریانت های مختلف IBD را از ویروسهای استانداردی که مسبب Splenomegaly و نکروز کبد و تلفات جزئی میشوند ، تفکیک نمود . تخم مرغ جنین دار به احتمال بالا ، بهترین محل برای جداسازی IBDV میباشد .
McFerran و همکاران ، نقص در رشد ویروس عامل بیماری بورس عفونی ( IBDV ) را در سلولهای فیبروبلاست سه تا هفت جنین جوجه یا CEF را گزارش نموده اند .
تکرار ویروس در لنفوسیت های B ، به اثبات رسیده است . از اینرو ، سلولهای اولیه بدست آمده از بورس یا سلولهای لاین با منشاء سلولهای B را میتوان بهترین انتخاب برای جداسازی ویروس برشمرد . بنظر میرسد که برخی از گونه های ویروسی به سختی رشد یافته و به رغم تکرار این ویروسها در جنین تخم مرغ و لنفوسیتهای B ، عادت یافتن آنها به سلولهای CEF یا سلولهایی از سایر ارگانها چون کلیه ها و کبد ، مشکل خواهد بود .
استفاده از میکروسکوپهای الکترونی و ایمنوفلورسانس در جهت شناسایی سریع IBDV را میتوان معیاری مناسب برشمرد . محیط کشت مشتمل بر 50 درصد لنفوسیت های بورس پرنده و 50 درصد CEF جهت جداسازی موفقیت آمیز سروتایپهای مختلف IBDV پیشنهاد شده است . فیبروبلاست ها ، بعنوان ماتریکسی برای لنفوسیتها بکار میروند و لنفوسیتهای آلوده نیز توسط ایمنوفلوروسنس شناسایی میشوند . برای جداسازی ویروس عامل بیماری بورس عفونی پرندگان ( IBDV ) ممکن است از سلولهای BMG-70 نیز استفاده شود .
شناسایی ویروس به وسیله ایمنوفلورسنت مستقیم ارگانهای درگیر با بیماری یا استفاده مستقیم از میکروسکوپ الکترونی نیز از سایر روشهای الحاقی در جهت شناسایی IBDV میباشند . در صورت شناسایی آنتی ژن یا ویروس در نمونه های مزارع آلوده توسط رشهای ذکر شده ، بایستی هر تلاشی را در جهت جداسازی ویروس با استفاده از تکنیکهای جنین تخم مرغ و کشت سلولی نمود .
مطالعات بیماری شناختی ، آزمایشات آنتی ژنیک و جداسازی ویروس از موارد موجود در مزارع بایستی در جهت شناخت تغییرات جمعیت ویروسهای وحشی ادامه یابد .
مطالعات بر روی اسید نوکلوئیک و آنتی بادیهای مونوکلونال ، در جهت تشخیص و تمایز مستقیم ویروس در بافتها در تشخیص های سریع مفید واقع خواهند شد . بر اساس نتایج یکی از تحقیقات بعمل آمده ، روش کشت سلولی حساسیت بیشتری از روش Enzyme – Capture داشته و در عوض ، روشهای Enzyme – Capture به همراه آنتی بادی های پلی کونال ، حساس تر از آنتی بادی های منوکلونال میباشند .
در مطالعه دیگری نیز که بر روی تعدادی از پرندگان آلوده به ویروس بیماری بورس عفونی پرندگان صورت پذیرفت ، روش RT – PCR حساس ترین آزمایش برای شناسایی این ویروس بود .

تشخیص های افتراقی :
بروز ناگهانی بیماری و آشفتگی پرها در شیوع اولیه بیماری ما را به سمت شیوع حاد کوکسیدیوز خواهد برد . در برحی از موارد ، وجود خون در مدفوع پرنده ما را به کوکسیدیوز مشکوک می کند . خونریزی های عضلانی و همچنین ادم همراه با خونریزی در بورس پرنده ، بیماری بورس عفونی پرندگان را مشخص میکند .
پرندگانی که بدلیل ابتلا به بیماری گامبورو تلف میشوند ، ممکن است علائم نفروز حاد را نشان دهند . شرایط مختلفی ممکن است منجر به ضایعات کلیوی شوند . از اینرو مشاهده اینگونه ضایعات ، نمیتواند بطور حتم ناشی از بیماری فوق باشد . بطور معمول ، ضایعات موجود در بورس پرنده میتواند سبب تمایز بیماری IBD از سایر عوامل نفروز کلیه ها شود . عدم مصرف آب میتواند سبب بروز تغییرات در کلیه ها و آتروفی بورس پرنده شود .
بهرحال در صورتی که این وضعیت در کل جمعیت یک گله روی ندهد ، تنها در تعداد محدودی از پرندگان مشاهده خواهد شد .تشخیص قطعی بیماری با استفاده از تاریخچه گله راحت تر خواهد بود .
ویروس نفروتوکسیک بیماری برونشیت عفونی میتواند سبب بروز نفروزیس شود . در چنین مواردی ، در ابتدا ضایعات تنفسی مشاهده خواهند شد و از سوی دیگر هیچ نشانه ایی در بورس پرنده دیده نخواهد شد . اینگونه موارد را میتوان بدین صورت از بیماری بورس عفونی پرندگان متمایز نمود . از سوی دیگر نمیتوان از احتمال بروز دو بیماری بصورت همزمان چشم پوشی کرد .
خونریزی ماهیچه ایی و خونریزی موکوس مشاهده شده در اتصال میان Proventriculus و سنگدان شبیه به علائم سندرم هموراژیک بوده و از طریق ضایعات بورس پرنده که همراه با بیماری گامبورو می باشند قابل تمایز خواهند بود . این مورد از آن جهت ذکر گردید که ممکن است بیماری بورس عفونی پرندگان ، به اشتباه سندرم هموراژیک تشخیص داده شود .
Jakowski و همکاران ، آتروفی بورس جدا شده از چهار مورد بیماری مارک را گزارش داده اند . آتروفی ذکر شده ، 12 روز پس از تلقیح مشاهده شده بود . این در حالی بود که پاسخ بافتی کاملا از آنچه که در IBD مشاهده میشود ، متمایز بود .
Grimes و King طی گزارشی این نکته را اذعان نمودند که آلودگی تجربی جوجه های یکروزه عاری از آلودگی خاص ( SPF ) با تیپ 8 آدنو ویروس پرندگان ، آلودگی مختصری را در فولیکول های بورس پرندگان در هفته دوم آلودگی ایجاد خواهد کرد . سایر ارگان ها مانند کبد ، طحال ، پانکراس و کلیه ها بشدت درگیر شده بودند و همچنین Inclusion Bodies در کبد و پانکراس مشاهده شدند .

سرولوژی :
در حال حاضر تکنیک ELISA ، مرسوم ترین روش برای ارزیابی میزان آنتی بادیهای IBDV در گله های طیور میباشد . Marquardt و همکاران برای نخستین بار ELISA غیرمستقیم را برای ارزیابی میزان آنتی بادیها توصیف نمودند و از آن زمان ، پژوهشگران بسیاری ، استفاده از این تکنیک و مقایسه نتایج آن با نتایج حاصل از تکنیک VN را بررسی نموده اند . تکنینک ELISA از انواع آزمایشات سریع ( Rapid Test ) میباشد که میتوان نتایج آن را بصورت مستقیم به نرم افزارهای کامپیوتری انتقال داد . بنابراین روش فوق ، واجد مزایای بسیاری میباشد .
با استفاده از چنین نرم افزارهایی میتوان به میزان آنتی بادی های گله مادر پی برد که بطور حتم بیان کننده سطوح ایمنی آنها میباشد . با توجه به چنین نتایجی نیز میتوان به طراحی برنامه ایی در جهت ایمن سازی گله مادر و سپس جوجه های حاصل از چنین گله هایی پرداخت .
در جهت تهیه چنین برنامه هایی و ارزیابی کیفی عملیات واکسیناسیون بر روی گله ها بایستی حداقل تعداد 30 نمونه سرمی را مورد آزمایش قرار داد . برخی از تولیدکنندگان نیز 50 تا 100 نمونه سرمی را مورد آزمایش قرار می دهند . توجه داشته باشدی که تاریخچه آنتی بادی را میتوان از طریق سرم خون گله مادر و یا جوجه های یکروزه نیز تهیه و تنظیم نمود .
در صورت استفاده از سرم جوجه های یکروزه ، دقت داشته باشید که میزان تیتر بدست آمده از آنها بین 60 تا 80 درصد کمتر از تیتر گله مادر خواهد بود . این نکته را بایستی مورد توجه قرار داد که تکنیک ELISA تفاوتی را میان آنتی بادی های سروتایپ 1 و 2 قائل نمیشود .
پیش از این ، جهت تشخیص آنتی بادی در چنین مواردی در اکثر مواقع روش VN مورد استفاده قرار می گرفت که در سیستمهای میکروتیتر به اجرا گذاشته می شد . روش VN تنها آزمایش سرولوژیکی میباشد که توانایی شناسایی سروتایپهای مختلف IBDV را داشته و در حال حاضر نیز آزمایش انتخابی در جهت تشخیص تفاوتهای آنتی ژنیک ویروسهای جدا شده میباشد . این امکان وجود دارد که ویروس های مورد استفاده در آزمایش VN ، تفاوت های اساسی را در طی آزمایش فوق از خود نشان دهند که میتوان چنین نتایجی را بدلیل تفاوتهای آنتی ژنیک سروتایپهای مختلف دانست .
از سایر روشهایی که برای تشخیص ویروس عامل بیماری بورس عفونی پرندگان ( IBDV ) استفاده میشود ، میتوان به آزمایش AGP اشاره نمود . در بریتانیا ، از آزمایش کمی AGP بصورت روزمره استفاده می شود . این در حالیست که استفاده از این روش در ایالات متحده ، بصورت کمی نمیباشد . این آزمایش توانایی تشخیص تفاوتهای سروتایپی را نداشته و آنتی ژنهای قابل حل مشخص را مورد سنجش قرار میدهد .

درمان :
هیچ درمان Therapeutic یا حمایتی که سبب بروز تغییر در روند بیماری IBD گردد تاکنون یافت نشده است . بدلیل بهبود سریع گله های آلوده ، در صورت استفاده از درمان فاقد حمایت ، ممکن است تاثیرات بالایی مشاهده گردد . تاکنون ، گزارشی در نوشتجات و تحقیقات ، مبنی بر استفاده از برخی ترکیبات آنتی ویروس و یا القا کننده های اینترفرون در جهت درمان بیماری بورس عفونی پرندگان ، منتشر نشده است .