موسسه اطلاعات مرغداری - پيشگيري از عفونت كلي باسيلوز از راه خوراك

باكتری اشرشیا كلی ( Escherichia) زمانی بیماری زا می شود كه pH لوله گوارش از ۵ بالاتر رود. با استفاده از تركیبات خاص در جیره غذایی، خوراندن لاكتوباسیل ها یا بعضی از اسید های پوشش دار می توان اسیدیته دستگاه گوارش را حفظ كرد. مانند تمام حیوانات خونگرم كه در محیط طبیعی نگهداری می شوند، در زمان كوتاهی پس از خروج از تخم، جمعیت میكروبی در لوله گوارش جوجه ها ایجاد خواهد شد. گونه های مختلف باكتریایی كه در لوله گوارش میزبان كلونیزه می شوند به تغییرات حساس می باشند. لوله گوارش در جوجه هایی كه تازه از تخم خارج شده اند. تا حدودی عاری از اجرام می باشد و دارای pH نسبتاً بالا و باكتری های غیر بیمارزایی مانند لاكتوباسیلوس ها است كه كاهش pH را در حدود ۴ تا ۵ ممكن می سازد. باكتری های بیماریزای روده ای ( Enteropathogenic) نظیر اشریشیا كلی در pH‌ بالاتر از ۶ تا ۷ ، فعالیت مطلوبی را لز خود نشان می دهند. در صورتی كه در جیره غذایی پرنده كربنات سدیم وجود داشته باشد، زمان انكوباسیون اسریشیا كلی مهاجم از ۷۲ ساعت طبیعی به ۵ تا ۱۲ ساعت كاهش می یابد. فاكتور ضد ترشح Antiseceretory Factor (ASF) پروتئین تنظیم كننده ای است كه از ترشح مایع به داخل روده جلوگیری می كند. مقدار ۰۱/۰ پیكومول از ASF‌ در جوجه باعث كاهش قابل توجهی در ترشحات ایجاد شده توسط توكسین های اشریشیا كلی می شود. پلاسمای جوجه هایی كه از اسهال رنج می برند، حاوی مقادیر كمی از ASF می باشد. اگر چه حضور این ماده ، یک پاسخ ایمونولوژیک به حساب نمی آید، با این حال توسط آنتروتوکسین ها در لوله گوارش به شدت تحریک می شود و به نظر می رسد که نقش مهمی در دفاع علیه ترشح مایعات در حالات مرضی داشته باشد.
فاکتور ضد ترشحی (ASF) در سیستم اعصاب مرکزی تولفید می شود و عمدتاً در غده هیپوفیز تجمع می یابد و از طریق خون و صفرا به دستگاه گوارش انتقال داده می شود.
حساس بودن فاکتور ضد ترشحی به غذا
مقادیر ASF در پلاسمای خون به تناسب تغییر در اجزای طبیعی جیره افزایش می یابد. نوع خاصی از فاکتور ضد ترشحی که لیسیتین القاء شده توسط غذا ( Feed Induced Lecithin = FIL ) خوانده می شود، حساسیت ویژه ای دارد. این نوع ASF دارای همان خواص ضد ترشحی، نظیر ASF ایجاد شده توسط توکسین می باشد، ولی ساختمان شیمیایی آن تا اندازه ای متفاوت است.
تولید آن در سیستم اعصاب مرکزی مستقیماً به قند و امینواسیدهای جیره وابسته است. در تجربیات مختلف ثابت شده است که می توان میزان پروتئین خام جیره با پایه غلات را با افزودن سومین اسیدهای آمینه محدود کننده ( limiting amino acid) نظیر تره اونین، کاهش داد. در پرندگان در حضور مقادیر بالای فاکتور ضد ترشحی کاهش مشخصی در بروز اسهال مشاهده شده است. احتمالاً میزان تولید نیز به علت بهبود وضعیت سلامتی افزایش می یابد. شیوع اسهال را می توان به طور مشخصی با کاستن پروتئین خام جیره و به کمک خاصیت ضد ترشحی جیره کاهش داد. در حال حاضر به بهره گیری از مقادیر بیشتر پروتئین های گیاهی در جیره های طیور تمایل بیشتری وجود دارد. این امر می تواند رشد یک سویه را به سیستم گوارشی تحمیل کند. جوجه ها باید به خوردن جیره ای کاملاً متفاوت از نظر ساختار، مزه و ترکیب غذایی عادت داده شوند. سازگاری باید با در نظر گرفتن ترشح آنزیم تنظیم کننده pH، میزان عبور مواد هضم شده و مکانیسم های جذبی ایجاد شود.
تغذیه با مقادیر کم وم تناوب بیشتر، در حفظ اسیدیته لوله گوارش کمک می کند و بنابراین pH در حد مطلوب حفظ می شود. اطمینان از این امر، نه تنها از طریق سلول های پوشانننده معده كه اسید هیدروكلریك ترشح می كنند، بلكه با حضور باكتری های موجود در لوله گوارش، تأمین می شود. این باكتری ها به طور طبیعی در معده یافت می شوند و حضور آنها به فراهم كردن اسیدیته معده و مساعدت در حفظ pH ‌مطلوب جهت فعالیت آنزیمی و جلوگیری از رشد باكتری های بیماریزا كمك می كند. در ۴ pH= ، این باكتری ها به سرعت رشد كرده، كاملاً فعال هستند. اگر pH به میزان خیلی زیاد افزایش یابد ( بالاتر از ۵ )، باكتری اشریشیا كلی تكثیر یافته، با باكتری های مفیدی كه تعداشان كاهش می یابد، رقابت می كند. تغییر در تركیبات غذایی تشكیل دهنده جیره باید به آرامی انجام شود تا به پرنده فرصت سازش یافتن داده شود. تغییر ناگهانی در تركیب جیره ممكن است به تغییر pH منجر شود. گونه های لاكتوباسیلوس از باكتری هایی هستند كه قادر به تولید مقادیر زیادی اسید لاكتیك می باشند. اثر ممانعتی لاكتوباسیلوس روی باكتریهای دیگر، به تولید پراكسیدهیدروژن توسط آنها نسبت داده شده است. باكتری های اسید لاكتیك از طریق خاصیت چسبندگی خود روی دیواره، خنثی سازی سموم، فعالیت باكتری كشی، جلوگیری از سنتز آمین و افزایش قدرت ایمنی، مانع از كلونیزه شدن كلی فرم ها می شوند. لاكتوباسیلوس اسیدوفیلوس ( Lactobacillus acidophilus ) همچنین قادر به تولید آنتی بیوتیك اسیدولین ( acidolin ) است كه مانع رشد ارگانیسم های بیماریزای روده ای می شود. شرایط طبیعی برای رشد باكتری های مولد اسید لاكتیك مناسب است. شرایط نامطلوب ( استرس ) این اثر را از بین می برد و رشد اشریشیا كلی را تشویق می نماید. تغذیه مخمر، تعداد باكتری های مصرف كننده اسید لاكتیك را تحریك كرده، pH دستگاه گوارش را پایین می آورد. در این حالت افزایش ساخت پروتئین باكتریایی وجود دارد. اسیدی كردن معده، نظریه نسبتاً جدیدی است. روش های متعددی برای اسیدی كردن معده پیشنهاد شده و مورد بررسی قرار گرفته است. افزودن اسیدهای معدنی و آلی ساده و مخلوطی از چند اسید كه باعث اسیدی شدن در محل های مختلف دستگاه گوارش می شوند، از جمله این روش ها است. غذاهای پلت شده pH دستگاه گوارش را پایین می آورند حال آنكه غذاهای آردی آن را بالا می برند. همچنین مشاهده شده است كه تغذیه با ذرت، PH دستگاه گوارش را پایین می آورد. با مشاهده اسهال در پرندگان لازم است جهت تصحیح دهیدراتاسیون، درمان حمایتی با تجویز مایعات و الكترولیت، صورت گیرد.
منبع:Journal of Applied Poultry Research. ۲۰۰۶. ۸۵:۲۳۴-۲۳۷