موسسه اطلاعات مرغداری - راهکارهای کاهش مصرف سوخت و انرژی در مرغداری

یکی از فاکتورهای مهمّ و هزینه بر در صنعت مرغداری سوخت فسیلی و انرژی مصرفی برق میباشد. این هزینه ها به طور مستقیم در قیمت تمام شده تولیدات تأثیر داشته و باعث بالا رفتن هزینه سرانه تولید در بخش گوشت و تخم مرغ که از عمده محصولات پرورش طیور می باشند را موجب میگردد. .

در تمامی کشورهای تولید کننده محصولات طیور سالها است که به این مسئله توجه شده است و با ایجاد راهکارهای مناسب این هزینه ها به حداقل رسیده است. ولی در ایران تا به حال به دلیل پائین بودن قیمت سوخت و انرژي بخصوص در بخش کشاورزی و تولیدات دامی توجه بسیار کمتری نسبت به این فاکتور بسیار مهم شده است و نکات فنی و مدیریتی و ساختمانی و تأسیساتی در اکثر مرغداریها رعایت نشده است.
پس از هدفمندی یارانه ها در ایران و بالا رفتن قیمت سوخت و انرژی، هزینه های این بخش کاملاً مشهود و ملموس شده و به عبارتی افزایش قیمت تمام شده باعث وارد شدن شوک به مرغداران شده است.
در این مقاله ضمن بررسی این عامل بسیار مهم سعی شده است تجربیات و دستاوردهای کشورهای پیشرفته در صنعت طیور به عنوان موارد راهبردی برای اصلاح ساختار مصرف صحیح سوخت و انرژی توضیح داده شود و مورد استفاده قرار گیرد. .

راهکارهای اجرائی و کاربردی کاهش مصرف سوخت و انرژی در مرغداری : .

الف: عایق : مهمترین بخش در ساختار سالنهای مرغداری ایجاد عایق مناسب در سقف، دیوارها و کف میباشد. عایق مناسب باعث میشود گرما و سرمای ایجاد شده برای استفاده طیور به راحتی به هدر نرود. ایزوله نمودن سالنها از نظر عایق حرارتی یکی از اصلی ترین راههای کاهش مصرف سوخت و انرژی می باشد. .

1ـ عایق سقف : در مرغداریها پوشش و عایق کامل سقف بسیار حائز اهمیت است چون گرمای ایجاد شده معمولاً در زیر سقف قرار میگیرد و از این طریق به هدر می رود. همچنین در فصول گرم سال عدم عایق سقف موجب گرم شدن سالن و تبادل شدید حرارت به داخل سالن می شود. در اکثر مرغداری ها این مسئله رعایت نشده است و بهتر است به شرح مقابل اصلاح گردد. بهترین عایق سقف های سوله، ایرانیت، پرمیت و کرکره سیکوئی بایستی به سه لایه پشم شیشه به ضخامت 5 سانتی-متر در مجموع 15 سانتی متر پشم شیشه کاملاً عایق کاری شود. از پشم سنگ جهت عایق کاری استفاده نگردد. .

2ـ عایق دیوارها : در این رابطه می توان از دیوارهای پانل پیش ساخته عایق کاری شده استفاده نمود، دیوارهای دو جداره که فاصله بین جدارها با عایق مناسب حرارتی پر می شود بهترین حالت های عایق کاری در دیوارها هستند. عدم نصب پنجره در دیوارهای طولی سالن ها نیز بسیار در جلوگیری از اتلاف انرژی حرارتی مؤثر است. .

3ـ عایق کف : قبل از ساخت سالن باید نسبت به قرار دادن عایق مناسب در کف سالن ها اقدام نمود. معمولاً از عایق فوم فشرده در عایق کاری کف استفاده می شود و بسیار در عدم تبادل حرارت تأثیر مثبت دارد. .

ب: انتخاب وسائل و تأسیسات گرماساز مناسب : دستگاه های هیتر که به عنوان تولید کننده گرما برای سالنهای مرغداری استفاده می شود بایستی با دقت و مطالعه انتخاب شوند تا ضریب حرارتی بالائی داشته باشند. دستگاه هائی که ضریب تبدیل حرارتی پائین دارند سوخت بیشتری مصرف می نمایند و به دلیل اشکال در مکانیسم فنی حرارت پائین تری تولید نموده که موجبات افزایش مصرف سوخت را باعث می گردند. برای این منظور در موقع خرید دستگاه های هیتر بایستی به قابلیت گرمازائی و ضریب حرارتی آنها با دقت توجه شود به عنوان مثال امروز هیترهای فن جت ضریب حرارتی به مراتب بالاتر از هیترهای کوره هوای گرم دارند. بخاری های با دودکش مناسب نیز حرارت بیشتری ایجاد می نمایند. .

ج : میزان تهویه : یکی از عوامل بسیار مهمّ در مصرف سوخت و انرژی میزان تهویه کافی و لازم برای پرورش طیور درسنین مختلف با توجه به نیاز آنها و با در نظر گرفتن میزان وزن زنده تعیین میگردد. این مقدار هوا برای طیور حدود 7-5 مترمکعب در ساعت به ازاء هر کیلو وزن زنده تعیین می شود. که با توجه به فصول گرم و سرد سال با مدیریت صحیح تهویه و استفاده حداقل مورد نیاز هوا در فصل سرد از فاکتورهای مهمّ کاهش مصرف سوخت می باشد.
در این ارتباط با اندازه گیری دقیق قدرت تخلیه هوا توسط هواکش های هر سالن و ایجاد سطح مناسب هوادهی با توجه به نوع تهویه تونلی، عرضی یا مختلط و با توجه به وزن زنده طیور پرورشی در سنین مختلف که متفاوت می باشد، بایستی مدیریت تهویه را طوری برنامه ریزی نمود که ضمن تأمین نیاز هوای پرنده ها از تهویه بیش از حدّ نیاز جلوگیری به عمل آید. در صورت عدم مدیریت تهویه سوخت مصرف شده و گرمای حاصل از مدخل هواکش ها به بیرون سالن انتقال می یابد و به هدر می رود. .

د: استفاده از بستر مناسب در زمان پرورش : علاوه بر عایق کاری کف که در موقع احداث ساختمان های مرغداری تعبیه میگردد، در زمان پرورش استفاده از بستر مناسب که عموماً از پوشال چوب می باشد تأثیر بسیار زیادی در پرورش ، عدم آلودگی هوا به گازهای ایجاد شده از بستر و همچنین در روزهای اولیه جوجه ریزی ضمن ایجاد بستر مناسب جهت استراحت و پرورش جوجه ها از سرمای کف جلوگیری نموده و از اتلاف انرژی گرمائی از کف سالن پیشگیری می نماید.
بستر مناسب پوشال چوب کاملاً ضدعفونی شده در ابتدای جوجه ریزی بایستی حداقل پنج سانتی متر در نظر گرفته شود، این میزان بستر ضمن جلوگیری از تبادل حرارت کف از خیس شدن بستر و ایجاد گازهای آمونیاک و CO2 از بستر پیشگیری می نماید. چون در صورت ایجاد گاز بستر باید تهویه بیشتری انجام شود که مستلزم مصرف سوخت بیشتری خواهد بود.
در کل با احداث ساختمان های دارای عایق مناسب، با استفاده از وسائل گرماساز با میزان سوخت پائین و ضریب حرارتی بالا، با مدیریت صحیح تهویه و میزان هوای مورد نیاز و همچنین استفاده از بستر مناسب در مرغداریها و کارهای مدیریتی مشابه، عدم استفاده از پنجره که تبادل حرارتی و اتلاف گرما از سطح پنجره ها بسیار زیاد می باشد، می توان در مصرف سوخت صرفه جویی بسیار مناسب و قابل قبولی ارائه نمود. .

صرفه جوئی در مصرف انرژی برق: مهمترین بخش این صرفه جوئی با توجه به پرورش جوجه در سالن¬های بدون پنجره (windowless) و نیاز به روشنائی برای پرورش ، استفاده از لامپ های کم مصرف که حدود لامپ های رشته ای تنگستن انرژی مصرف می کند در این ارتباط صرفه جوئی نمود. لامپ های کم مصرف زردرنگ یا اصلاحاً آفتابی مورد استفاده مناسبی جهت پرورش طیور دارند.
مصرف برق در موتورهای الکتریکی زیاد می باشد. انتخاب دستگاه های تأسیسات مرغداری که دارای الکتروموتورهای مناسب با نیاز واقعی دستگاه باشد باعث صرفه جوئی در مصرف برق می شود. همچنین در انتخاب هواکش ها باید دقت نمود
اکتروموتورهای هواکش ها از نوع مرغوب و سازندگان معتبر تهیه گردد که استاندارد مصرف انرژی در آنها رعایت شده باشد. کنترل میزان تخلیه هوا که بر روی هواکش ها معمولاً اعلام می شود با میزان تخلیه هوای واقعی با اندازه گیری، در صورتی که پره های هواکش ها مشکل داشته باشند مغایر خواهد بود که با رفع این نقص با تعویض پره های هواکش از حداکثر ظرفیت هواکش استفاده می-شود و از تعداد کمتری هواکش استفاده می شود که در مصرف برق تأثیر دارد و صرفه جوئی می گردد.
از دیگر عوامل مصرف انرژی برق تنظیم میزان روشنائی سالن ها به تناسب سن جوجه ها و مرغ ها میباشد. با برنامه ریزی جدید روشنائی در سالن های طیور گوشتی پس از هفته اول زندگی جوجه ها، میزان روشنائی کاهش می یابد و حدوداً 8 ساعت در شبانه روز خاموشی برای سالن ها برنامه ریزی می شود. انتخاب برنامه روشنائی صحیح ضمن صرفه جوئی در مصرف برق از آسیب های احتمالی به طیور مانند کانی بالیسم، آسیت و سکته جلوگیری می نماید. .

امید است با توجه به موارد ذکر شده مرغداران محترم با تغییرات در ساختمانها، تأسیسات و نحوه پرورش و رعایت کامل مسائل مدیریتی قادر باشند در مصرف سوخت و انرژی تا حد ممکن صرفه جوئی نمایند و به سودآوری بیشتر که حاصل این تمهیدات و صرفه جوئی ها می باشد دست یابند.