|
شنبه ۱۰ مهر ۱۳۸۹ ساعت ۱۴:۵۷
کد مطلب : 2645
سلنيم چيست ؟
|
|
سلنيم ( Se ) يكي از مواد معدني كم مقدار مي باشد كه در تامين سلامت انسان نقش مهمي ايفا مي كند. سلنيم در سال 1817 توسط Jones Berzelius كشف شد و نام خود را از واژه يوناني Selene به معناي الهه ماه گرفته است. سلنيم بعلت ويژگيهاي نگهدارندگي و محافظت كنندگي بعنوان يك تركيب ضروري در رژيم غذايي انسان محسوب مي شود و كمبود آن ممكن است احتمال مبتلا شدن به بيماريها را افزايش دهد.
سلنيم آلي و معدني
سلنيم به دو شكل آلي و معدني در طبيعت وجود دارد. سلنيم معدني بصورت سلنيت ، سلنات و سلنيد و همچنين فرم فلزي يافت مي شود. در مقايسه ، سلنيم آلي در غذاهاي گياهي جزء لازم اسيدهاي آمينه مي باشد. با اين وجود حيوانات سلنيم را به شكل آلي دريافت مي كنند. تحقيقات نشان داده است كه بدن انسان سلنيم آلي را با سرعت بهتري جذب مي كند.
فوايد سلنيم آلي در مقابل سلنيم معدني
سلنيم آلي
• به فرم سلنو آمينو مانند سلنو متيونين وجود دارد.
• بطور فعال از مسيرهاي اسيدهاي آمينه جذب مي شود.
• بيشتر سلنيم آلي در بدن حفظ مي شود.
• بافتهاي بدن سلنيم آلي را براي مواقع ضروري مثل استرس ذخيره مي كنند.
• سلنيم آلي به شكل مفيد در بدن حفظ مي شود.
سلنيم معدني
• به فرم نمك معدني وجود دارد.
• از روده كوچك جذب مي شود.
• اغلب سلنيم معدني مصرف شده از بدن دفع مي شود.
• تنها مقدار كمي از سلنيم معدني به سمت پروتئين بدن راه مي يابند.
• سلنيم معدني خيلي كم در بدن حفظ مي شود.
چرا بدن به سلنيم نياز دارد ؟
سلنيم ماده تشكيل دهنده چندين پروتئين آنتي اكسيداني مانند سوپراكسيداز ديسموتاز و كاتالاز مي باشد. آنتي اكسيدانها محصولات جانبي- سمي متابوليسم اكسيژن را خنثي مي كنند. اين محصولات جانبي راديكالهاي آزاد هستند كه به تركيبات سلولي از جمله DNA آسيب مي رسانند. آنتي اكسيدانها انسان را در برابر عوامل محيطي سرطان و بيماريهاي قلبي ، آسيب پوست از اشعه آفتاب و احتمالا از آلزايمر و بيماريهاي پيري مصون نگه مي دارند.
گلوتاتيون پراكسيداز ( GSH-PX ) : هر مولكول گلوتاتيون پراكسيداز شامل 4 اتم سلنيم مي باشد.
سوپر اكسيد ديسموتاز : آنزيمي است كه راديكال سوپر اكسيد را از بين مي برد.
كاتالاز : آنزيمي است كه ويتامين E توليد مي كند.
چرا رژيم غذايي ما دچار كمبود سلنيم مي باشد ؟
مقدار متوسط سلنيم در رژيم غذايي از حد توصيه شده پايين تر مي باشد كه ممكن است بعلت مقدار كم سلنيم خاك يا جذب اندك سلنيم از خاك توسط محصولات پرورش يافته در زمينهاي اسيدي باشد.
غني سازي تخم مرغ با سلنيم
از آنجاييكه تخم مرغ يك جزء معمول در رژيم غذايي ما مي باشد بايد بعنوان يك منبع ايده آل از سلنيم هم باشد. اگرچه سلنيم سريعا جذب تخم مرغ نمي شود ولي Altech Biology ايالات متحده جيره خاصي را طراحي كرده كه مي تواند ميزان سلنيم را در جوجه هاي گوشتي و مرغهاي تخمگذار و نهايتا در تخم مرغ افزايش دهد. اين جيره از طرف وزارت غذا و داروي امريكا نيز تاييد شده است.
از آنجاييكه مقدار روزانه توصيه شده سلنيم 75 ميكروگرم تخمين زده شده ، مصرف 2 عدد تخم مرغ غني شده با سلنيم آلي در روز كه حاوي 22 ميكروگرم سلنيم در هر تخم مرغ مي باشد ، كافي خواهد بود.
فوايد سلنيم
پيشگيري از سرطان : بدن انسان از تريليونها سلول تشكيل شده است. اين سلولها بطور منظمي تكثير شده و جايگزين سلولهاي قديمي و مرده مي گردند. اما بدن انسان راديكالهاي آزاد هم جهت آزاد كردن انرژي و از بين بردن باكتريها توليد مي كند. منابع آلودگي روزانه مانند اگزوز ، دود سيگار و اشعه خورشيد موجب توليد بيشتر راديكالها مي گردد كه اين مساله مي تواند منجر به صدمه سلول و DNA و تكثير غير قابل كنترل سلولها و توسعه سلولهاي سرطاني شود ، همچنين راديكالهاي آزاد سيستم ايمني بدن را متوقف كرده و توانايي بدن را براي شناسايي سلولهاي مشكل دار قبل از اينكه به تومور تبديل شوند ، كاهش مي دهد. مقدار راديكالهاي آزاد در بدن با وجود آنتي اكسيدانها كنترل مي شود. آنتي اكسيدانها فرآيند اكسيداسيون در سلولها را كه موجب توليد راديكالهاي آزاد مي گردد، مهار مي كنند.
سلنيم يك آنتي اكسيدان عالي و جزء ضروري گلوتاتيون پراكسيداز است كه پراكسيدهاي سمي توليد شده طي متابوليسم طبيعي بدن را خنثي مي كند. گلوتاتيون پراكسيداز به همراه سلنيم براي مبارزه با سرطان ضروري مي باشد. با اين وجود ، ميزان گلوتاتيون پراكسيداز با افزايش سن ، همچنين مصرف دارو ، الكل و رژيمهاي غذايي پر چرب و كم فيبر كاهش مي يابد. سلنيم در تركيب با آنتي اكسيدانها مثل ويتامين E بطور موثرتري عمل مي كند. هرگاه ويتامين E با سلنيم خورده شود ويژگيهاي ضد تومور و آنتي اكسيداني سلنيم تقويت مي شود. ارتباط بين سلنيم و كاهش سرطان براي اولين بار در اواخر دهه 1960 كشف شد.
طبق مطالعات انجام شده مصرف سلنيم در پيشگيري از سرطان اثرات مثبتي را نشان داده است. مكمل هاي سلنيم خطر سرطان ريه را تا 46 % ، سرطان كولون را تا 58 % و سرطان پروستات را تا 63 % و در كل 37 % تمام انواع سرطانها را كاهش مي دهند. همچنين ميزان مرگ و مير ناشي از سرطان را تا 50 % كاهش مي دهد.
سيستم ايمني : مكمل هاي سلنيم ، از RNA در برابر آسيب هاي اكسيداتيو محافظت مي كنند ، همچنين سلنيم يك نقش كليدي در عملكرد سيستم ايمني دارد زيرا تعداد رسپتورهاي اينترلوكئين-2 ( IL-2 ) را در سطح سلولهاي T افزايش مي دهد. سلولهاي T پاتوژنهاي مهاجم را از بين مي برند. IL-2 هورموني است كه سلولهاي T را تحريك مي كند تا تكثير شوند.
مطالعات اخير نشان داده است كه با كمبود سلنيم در بدن ، ويروسها مي توانند سمي و خطرناك شوند اما با وجود مكمل هاي سلنيم از اين خطر مصون مانده و در نتيجه RNA نيز از آسيب حفظ شود.
باروري : سلنيم براي باروري مردان اهميت دارد زيرا در بيوسنتز تستوسترون و تكامل طبيعي اسپرماتوزوئيد لازم مي باشد. مطالعات اخير وجود دو تركيب سلنو پروتئيني خاص را دراسپرم به اثبات رسانده است. يكي از آنها گلوتاتيون پراكسيداز مي باشد كه در هسته اسپرم وجود دارد و ديگري در گردن اسپرم مي باشد كه كاربرد ساختاري و آنزيماتيك دارد.
بيماريهاي قلبي : سلنيم خطر بيماريهاي قلبي را كاهش مي دهد. رگهاي خوني آسيب ديده مستعد تشكيل پلاك كلسترول و لخته شدن مي باشد كه بتدريج مي تواند موجب حملات قلبي شود. سلنيم بعنوان يك آنتي اكسيدان ضمن اكسيداسيون ليپوپروتئينهاي با دانسيته كم ( LDL ) رگهاي خوني را از آسيبهاي ناشي از آن حفظ مي كند.
مغز : سلنيم در ساخت يك ماده شيميايي در مغز به نام نوروترنس ميتر نقش مهمي ايفا مي كند و با كمبود سلنيم خطر جنون و ضعف پيري افزايش مي يابد. طبق مطالعات انجام شده ، افت عملكرد مغز در افراد بالاي 65 سال با كمبود سلنيم در رژيم غذايي دو برابر بيشتر است.
كمبود سلنيم با بيماريهاي پاركينسون و آلزايمر نيز مرتبط است. بيماران مبتلا به آلزايمر كه روزانه از مكملهاي سلنيم مصرف مي كردند ، پيشرفت بيماري در آنها كند شده است.
آب مرواريد : سلنيم مي تواند چشم ها را در برابر بيماري آب مرواريد محافظت كند.
آرتريت : سلنيم علاوه بر اينكه يك آنتي اكسيدان مي باشد ، يك عامل ضد التهاب نيز مي باشد. بررسي روي بيماران مبتلا به آرتريت روماتيسمي نشان داده است كه ميزان سلنيم خون آنها كاهش يافته است.
Mood ( خلق و خو ) : كمبود سلنيم مي تواند منجر به افسردگي ، بي حوصلگي ، اضطراب و پرخاشگري گردد.
پيري : سلنيم بعنوان يك آنتي اكسيدان روند پيري را كند مي كند. طبق يك تئوري علت پيري از بين رفتن سلولهاي سالم توسط راديكالهاي آزاد مي باشد و اگر بدن به اندازه كافي آنتي اكسيدان توليد نكند ، آسيب ها روي هم انباشته شده و روند پيري سرعت مي گيرد.
مقدار سلنيم توصيه شده : براي مردان بالاتر از 19 سال 70 ميكروگرم و براي زنان بالاتر از 19 سال 55 ميكروگرم توصيه شده است. اين مقدار براي زنان باردار 65 و براي زنان شيرده 75 ميكروگرم مي باشد.
نوزادان
• 6 ماهه : 10 ميكروگرم
• 12-6 ماهه : 15 ميكروگرم
كودكان
• 1 تا 6 سال : 20 ميكروگرم
• 7 تا 10 سال : 30 ميكروگرم
زنان
• 14-11 سال : 40 ميكروگرم
• 18-15 سال : 50 ميكروگرم
• بالاتر از 19 سال : 70 ميكروگرم
زنان باردار
• 65 ميكروگرم
زنان شيرده
• 75 ميكروگرم
Referance:
www.nutripluseggs.com.my/seabout.html
كارشناس علوم و صنايع غذايي
تلاونگ
نماینده کمیسیون بین المللی تخم مرغ (IEC) در ایران
